بزرگنمايي:
ایرانیان جهان- روزانه صدها میلیون نفر در دنیا ساعت‌های زیادی از عمرشان را صرف گشت و
گذار در شبکه‌های مجازی می‌کنند. فضای مجازی و اینترنت یکی از اجزای جدا
نشدنی مناسبات روزمره است و برای بسیاری از افراد زندگی بدون آن امکان‌پذیر
یا مطلوب نیست.
شبکه‌های اجتماعی نظیر اینستاگرام و تلگرام ویژگی‌های مختلفی
از جمله اشتراک‌گذاری، دوستی، اعتماد، استناد و تعمیم، نقد بی‌رحمانه،
خردجمعی، ساختار دموکراتیک، تحرک اجتماعی، ابتکار و خلاقیت و ... دارند.
فضای مجازی می‌تواند فرصت آموزش را برای مردم دور افتاده‌ترین مناطق نیز
فراهم کند. اما پژوهش‌ها نشان داده که افزایش استفاده از فناوری‌های نوین
مثل تلفن همراه و فضای مجازی، با کاهش ارزش‌ها و هنجارهای تربیتی جامعه
همراه است.
بسیاری از مشکلاتی که امروزه توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات
در کشور با آن روبرو شده، کمبود بسترهای فرهنگی است. به بیان دیگر، فناوری‌های
نوین ارتباطی جزئی از فرهنگ به حساب می‌آیند و در یک بستر فرهنگی ایجاد
می‌شوند و به همین دلیل باعث ایجاد ارزش‌های نوین در جوامع شده و موجب
پیدایش نگرش‌ها و باورهای تازه‌ای در مردم می‌شوند.
برای استفاده از این فناوری‌ها چه برنامه‌ای داریم؟
باورها و ارزش‌های تربیتی جامعه از طریق فرآیند آموزش در ذهن
مخاطبان نهادینه می‌شود و می‌توان از این تکنولوژی‌های نوین برای تقویت
ارزش‌ها و باورهای جوامع وارد کننده و پذیرای این فناوری‌های استفاده کرد.
اما خطر زمانی گریبان‌گیر جوامع می‌شود که آن‌ها هیچ برنامه خاصی برای
بهره‌برداری مناسب از این فناوری‌ها نداشته باشند و افراد با ارزش‌ها و هنجارهای خودشان هم بیگانه باشند.
سبک زندگی، شیوه‌ی مشخص و قابل مشاهده‌ی زندگی کردن است.
سازمان جهانی بهداشت سبک زندگی سالم را تلاش برای دستیابی به حالت رفاه
کامل جسمی، روانی، و اجتماعی توصیف کرده است. سبک زندگی سالم شامل
رفتارهایی است که سلامت جسمی و روانی انسان را تضمین می‌کند. به عبارت
دیگر، سبک زندگی سالم دربردارنده‌ی ابعاد جسمانی و روانی است. بعد جسمانی
شامل تغذیه، ورزش، و خواب است و بعد روانی شامل ارتباطات اجتماعی، مقابله
با استرس، روش‌های یادگیری، مطالعه و معنویت است. سبک زندگی به فرد و هویت
فردی و همچنین عوامل فرهنگی و زمینه‌های اجتماعی نظیر رسانه‌های جمعی و فضای مجازی وابسته است.
در سال‌های اخیر با توجه به افزایش استفاده از شبکه‌های اجتماعی در کشورمان شاهد تغییر در مجموعه‌ای
از رفتار، عادات و عقاید مردم کشورمان هستیم. به همین منظور دکتر محمد
مهدی فرقانی و ربابه مهاجری پژوهشگران دانشگاه علامه طباطبائی رابطه‌ی
میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی و تغییر سبک زندگی را در بین جوان‌های
15 تا 29 سال شهر تهران، مورد بررسی قرار دادند.
چند درصد جوانان اینستاگرام و تلگرام دارند؟
در این مطالعه مناطق شهرداری مربوط به قسمت‌های شمال، جنوب،
شرق، غرب و مرکز شهر تهران مشخص شدند. محققان با استفاده از نقشه
بلوک‌هایی را از دو یا سه محله‌ی هر منطقه‌ی شهرداری انتخاب کردند و با
مراجعه به منازل پرسش‌نامه‌ای را در اختیار افراد 15 تا 29 سال حاضر در
منزل قرار دادند.
با بررسی پرسش‌نامه‌ها مشخص شد که 98.4 درصد جوانان تلفن
همراه هوشمند داشتند، 97.4 درصد عضو شبکه‌های اجتماعی بودند. همچنین مشخص
شد که تلگرام و اینستاگرام بیش از سایر شبکه‌ها مورد توجه است.
نتایج این پژوهش نشان داد که سبک زندگی زنان، جوانان با
تحصیلات بالاتر، کاربران با سن کمتر و کاربران خانه‌دار و بدون شغل تغییر
بیشتری کرده بود. پس مشخص شد که بین جنسیت، تحصیلات، سن، وضع اشتغال و
تغییر سبک زندگی جوانان 15 تا 29 ساله رابطه‌ی معنادار وجود دارد.
مولفه‌هایی که با افزایش ساعات استفاده از این شبکه‌ها تغییر
کرده بود شامل سلیقه‌ی پوشش، شیوه‌ی تغذیه، خودآرایی، انتخاب سبک دکوراسیون
و اثاثیه‌ی منزل، سبک خرید، شیوه‌ی گذراندن اوقات فراغت و تفریح و تعاملات
و ارتباطات رودررو بودند.
به نظر دکتر فرقانی استادیار دانشگاه علامه طباطبائی و همکارش
در این تحقیق: «آموزش سواد رسانه‌ای و آگاهی‌دهی به جوانان و اطلاع‌رسانی و
فرهنگ‌سازی و نظارت کارشناسانه بر شبکه‌های اجتماعی می‌تواند به عنوان
پیشنهادهایی اساسی برای سیاست‌گذاران حوزه مجازی باشد تا بتوان با استفاده
از امکانات و فرصت‌های ایجاد شده در شبکه‌های
اجتماعی، شرایط تقویت و گسترش سبک زندگی سالم و بدون تنش را برای جوانان
مهیا کرد و از تهدیدهای آن نیز با فرهنگ‌سازی در امان ماند و تهدیدها را
تبدیل به فرصت کرد.»
نتایج این پژوهش، بهار سال 97 در فصل‌نامه‌ی علمی-پژوهشی «مطالعات رسانه‌های نوین» دانشگاه علامه طباطبائی به چاپ رسیده است.