ایرانیان جهان - خبرآنلاین / میگ 21 در سال 1959 وارد خدمت شد و با وجود گذشت 65 سال، هنوز بیش از 1,100 فروند از این جنگنده و مشتقات آن در کشورهای مختلف حال خدمت هستند.
میگ 21 قدیمی‌ترین جت جنگنده‌ای است که در حال حاضر فعال است. این هواپیما در سال 1955 پروازهای آزمایشی خود را آغاز کرد و در سال 1959 وارد خدمت در نیروی هوایی اتحاد جماهیر شوروی شد. نیروی هوایی چند کشور دیگر مثل هند، ویتنام شمالی، مصر، عرق و سوریه نیز از این جنگنده استفاده کردند.
بر اساس گزارش پدال، هرچند هواپیماهای نظامی قدیمی‌تری از میگ 21 مثل بوئینگ B-52 (سال 1955) و آنتونوف An-2 (سال 1949) همچنان فعال هستند اما این‌ها هواپیماهای جنگنده نیستند که برای نبردهای هوایی نزدیک یا پروازهای مافوق صوت استفاده شوند؛ بنابراین، بیایید تاریخچهٔ میگ 21 به‌عنوان قدیمی‌ترین جنگندهٔ در حال خدمت را مرور کنیم.
ورود به خدمت در سال 1959
میگ 21 یک ارتقاء نسلی از خانوادهٔ جت‌های جنگندهٔ شوروی است که با میگ 15 افسانه‌ای، یکی از بهترین جنگنده‌های تاریخ، آغاز شد. میگ 21 همچنین دومین جنگندهٔ مافوق صوتی بود که شوروی پس از میگ 19 به‌طور گسترده از آن استفاده کرد. این هواپیما از طرح‌های قبلی میگ که از بال‌های سوئیپت استفاده می‌کردند فاصله گرفت و سراغ بال دلتا با تثبیت‌کنندهٔ افقی در عقب رفت که قدرت مانور بالا و عملکرد مافوق صوتی عالی به هواپیما می‌بخشید. این طرح بال همچنین پرواز با سرعت پایین را خصوصاً هنگام نشست‌وبرخاست برای خلبان آسان‌تر می‌کرد. شوروی میگ 21 را با یک توپ داخلی 23 میلی‌متری و چندین موشک هوا به هوای هدایت‌شونده مسلح کرده بود. هرچند این هواپیما به‌عنوان جنگنده یا ره‌گیر طراحی شده است اما می‌تواند یک بمب 500 کیلوگرمی را هم حمل کند.

انواع و رقبا
میگ 21 هرچند اولین بار در اواخر دههٔ 50 وارد خدمت شد اما در طول عمر خود چندین بار مورد به‌روزرسانی قرار گرفته است. نسل اول این جنگنده فاقد رادار بود و از اسلحهٔ سبک و دو موشک استفاده می‌کرد اما نسل دوم با تجهیز به رادار داخلی و یک تفنگ دولول 23 میلی‌متری، به یک ره‌گیر برای همهٔ شرایط آب و هوایی تبدیل شد. در نسل سوم، دو موشک اضافه شد و تعداد کل موشک‌ها را به چهارتا رساند که همگی زیر بال‌ها نصب شده بودند. در چهارمین ارتقاء میگ 21 نیز بدنه و موتورهای هواپیما به‌طور کامل اصلاح شد و عملکرد رزمی بهتری در ارتفاعات کم پیدا کرد. علاوه بر این، چین اقدام به تولید تحت لیسانس میگ 21 با نام چنگدو J-7 (برای استفادهٔ داخلی) و F-7 (نسخهٔ صادراتی) کرد درحالی‌که هند هم توانست مجوز تولید این جنگنده را دریافت کند.

اپراتورهای فعلی و گذشته
به گزارش فلایت گلوبال، هنوز 332 فروند میگ 21 در سراسر جهان فعال هستند که توسط 15 کشور مختلف مورداستفاده قرار می‌گیرند. بزرگ‌ترین اپراتور این هواپیمای سالخورده، نیروی هوایی هند با 128 فروند معادل 28 درصد از کل نمونه‌های فعال در جهان است. سوریه با 51 فروند، کره شمالی با 26 فروند، آنگولا با 23 فروند، یمن با 19 فروند و رومانی با 16 فروند هم دیگر کشورهایی هستند که از میگ 21 استفاده می‌کنند. علاوه بر این، چین همچنان از چنگدو J-7 استفاده می‌کند درحالی‌که 11 کشور دیگر نیز نسخهٔ صادراتی F-7 و نسخه‌های آموزشی FT-7 را در اختیار دارند. این یعنی 65 سال پس از اولین پرواز میگ 21، هنوز بیش از 1,100 فروند از این جنگنده و مشتقات آن در حال خدمت هستند.

نبردهای مهم
ویتنام شمالی در دوران جنگ ویتنام از میگ 21 برای نبرد با جنگنده‌های آمریکایی مثل F-105 و F-4 فانتوم استفاده می‌کرد. پس از شروع جنگ هند و پاکستان در سال 1965 نیز هند از این هواپیما علیه نیروهای پاکستانی در عملیات‌های مختلف استفاده کرد. در جنگ شش‌روزهٔ 1967، جنگ اعراب و اسرائیل 1973 و جنگ لبنان 1982 تعداد زیادی میگ 21 مورداستفاده قرار گرفتند. در این جنگ‌ها اما هواپیماهای زیادی نابود شد و در طول سه دهه بیش از 100 فروند میگ 21 منهدم شد. عراق نیز در طول جنگ هشت‌ساله علیه کشورمان از این جنگنده استفاده کرد. میگ 21 با وجود سن بالا، در دههٔ 2010 هنوز عملیات انجام می‌داد و در جنگ داخلی سوری در سال 2012 و جنگ داخلی 2014 لیبی شرکت داشت.

آیندهٔ میگ 21
هرچند میگ 21 هنوز در چندین کشور در حال خدمت است اما عمر مفید آن به پایان رسیده است. گذشته از ساختار قدیمی، پیشرفت در تکنولوژی‌های ردیابی راداری، اویونیک، موشک و پدافند هوایی بدین معنا است که این هواپیما باید به‌زودی با جنگنده‌های جدیدتر جایگزین شود. هند به‌عنوان بزرگ‌ترین اپراتور کنونی میگ 21 در حال بازنشست کردن ناوگان میگ 21 خود و جایگزینی آن با جنگندهٔ HAL تجاس است. همچنین ازآنجایی‌که هند در حال کاهش ناوگان میگ 21 و به‌تبع آن سرویس‌های تعمیر و نگهداری آن است، سایر اپراتورها اگر نتوانند تأمین‌کنندگانی برای قطعات پیدا کنند ممکن است به‌زودی برای حفظ میگ‌های 21 خود در آسمان با مشکل مواجه شوند.