بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - هم میهن /متن پیش رو در هم میهن منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
دو رئیس‌جمهوری پیشین ایران دیروز در اظهارات جداگانه‌ای نسبت به شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کنونی کشور هشدار دادند و بر ضرورت تغییر سیاست‌ها و اصلاح رویکرد جریان حاکم در مواجهه با مردم تاکید کردند.
سیدمحمد خاتمی و حسن روحانی که اولی ریاست دولت‌های هفتم و هشتم و دومی ریاست دولت‌های یازدهم و دوازدهم ایران پس از انقلاب را برعهده داشته‌اند و یکی، رهبر جریان اصلاحات و دیگری محور نیروهای اعتدالگرا شناخته می‌شود؛ در سخنان خود، همچنین عملکرد و کارنامه دوران مسئولیت خود را به یاد آوردند و با بیانی که رنگ حسرت فرصت‌های ازدست‌رفته و ظرفیت‌های سوخته توسعه ایران را نیز با خود داشت؛ مخاطبان را از سران ساختار سیاسی تا مردم، و نیروهای اجتماعی را به یاد آوردند که انحراف از مسیر توسعه سیاسی-اجتماعی دهه 1370 و روزنه گشوده‌شده با برجام در دهه 1390، چگونه ایران را به شرایط کنونی کشاند؛ شرایطی که تورم افسارگسیخته و مجموعه تهدیدهای داخلی و بیرونی را رقم زده است و چشم‌اندازی نگران‌کننده پیش روی ایران و ایرانیان قرار داده است.
 مسئله تورم و افزایش نقدینگی و مسائل دیگری که روزبه‌روز افزایش پیدا کرد و امروز به سطح فوق‌العاده نگران‌کننده‌ای رسیده است و امیدوارم بزرگان کشور این نگرانی را داشته باشند که حلش کنند. تنها یک سال از برنامه چشم‌انداز 20 ساله مانده است، باید ببینیم چرا به شاخص‌های نهایی آن نزدیک نشده‌ایم.
 در حوزه علم و آموزش و دانشگاه مثل هر حوزه دیگر، اولین اصل «رویکرد» است. اگر دیدگاه ما به جهان، انسان و جامعه اصلاح نشود و به زندگی، نظم و سامان اجتماعی متناسب با نیاز و خواست انسان امروز و مقتضیات جهانی نگاه نداشته باشیم، معلوم نیست راه‌حل‌های مطرح‌شده برای مسائل پیش رو بتواند کارآمد باشد.
 توسعه پهنای باند در فضای مجازی باعث شد مردم راحت شوند و بسیاری از مشاغل در آن بستر شکل بگیرد. امروز فضای مجازی چگونه است؟ در سالی که مقام معظم رهبری به عنوان «جهش تولید با مشارکت مردم» نامگذاری کردند، برخی سکوهای اقتصاد دیجیتال را می‌خواهند حاکمیتی کنند. بخش خصوصی را قبلاً خصولتی می‌کردند، الان خصومتی می‌کنند.
 کشورهای اطراف ما در منطقه به فکر توسعه همه‌جانبه هستند؛ اما متأسفانه عده‌ای در داخل فقط به فکر حفظ قدرت یک جناح اقلیت هستند و حتی به فکر حفظ نظام و کشور هم نیستند. کشور بدون توسعه حفظ نمی‌شود. توسعه هم بدون مشارکت مردم، ورود سرمایه خارجی به داخل و رابطه درست با دنیا امکان‌پذیر نیست.
تاکید روحانی بر مشارکت واقعی مردم
حسن روحانی در سخنانی در جلسه دوره‌ای خود با وزیران و معاونان رئیس‌جمهور در دولت‌های یازدهم و دوازدهم راه‌حل مشکلات کشور را «مشارکت مردم در همه زمینه‌ها» عنوان کرد و گفت: «وقتی در مسائل اجتماعی و فرهنگی به نظر مردم اعتنا نمی‌کنیم، آنها در مسائل اقتصادی و سیاسی حامی ما نخواهند بود. باید مشارکت واقعی در همه زمینه‌ها داشته باشیم. مگر قدرتی غیر از مردم داریم؟».
وی با تأکید بر اینکه «اگر مردم از حکومت فاصله گرفتند، اداره جامعه سخت خواهد بود»، افزود: «ما در دولت دوازدهم با مشکلات ویژه‌ای روبه‌رو بودیم. گویا داعش و ترامپ و کرونا کافی نبود که اقداماتی هم در داخل شد تا دولت را زمین بزنند. در طول 4 سال دولت دوازدهم به مردم گفتند اگر ما بیاییم مسائل شما را در کوتاه‌مدت حل می‌کنیم. در اقتصاد و سیاست و سیاست خارجی به مردم قول دادند، گفتند برجام دولت قوی می‌خواهد. اما ضربه کاری میزان مشارکت در انتخابات 1400 پس از انتخابات کم‌رمق مجلس در سال 1398 بود. وقتی مردم کنار زده می‌شوند و در امور کشور مشارکت ندارند، چطور می‌خواهند مشکلات را حل کنند؟».
او رمز توفیق برجام را «حمایت 80 درصدی مردم از آن» عنوان کرد و گفت: «تکیه‌گاه ما در مذاکرات برجام، مردم بودند. در تمام نظرسنجی‌ها حتی نظرسنجی‌هایی که مخالفین دولت انجام دادند، نشان می‌داد 80 درصد مردم موافق مذاکرات برجام بودند. چون اکثریت مردم پشتوانه برجام بودند، این قانون به تصویب رسید وگرنه نمی‌گذاشتند برجام تحقق پیدا کند. وقتی 73 درصد مردم در انتخابات حضور پیدا کردند معلوم است از دولت منتخب حمایت می‌کنند، وقتی مشارکت زیر 50 درصد شد، مشخص است چه مشکلاتی پیدا می‌کنیم. روزی در منطقه افتخار می‌کردیم انتخاباتی با 80 و 84 درصد مشارکت برگزار می‌کنیم، حالا باید حسرت انتخابات کشورهای همسایه را بخوریم».
رئیس‌جمهور ایران در دولت‌های یازدهم و دوازدهم با یادآوری وعده‌های مسئولان فعلی به مردم برای حل مشکلات اقتصادی و مقابله با فساد و راه‌اندازی سریع همه کارگاه‌های تعطیل‌شده اظهار داشت: «امروز حتماً آن شرایط ویژه وجود ندارد؛ شرایط فروش نفت هم خیلی فرق کرده است. آنها مدعی بودند همه با هم و یکدست هستند، به همدیگر کمک می‌کنند تا مشکلات حل شود. گفتند این‌ها بلد نیستند بورس را اداره کنند، ما می‌آییم اداره می‌کنیم.
در این 30 ماه دولت سیزدهم، ارزش بورس 46 میلیارد دلار تنزل پیدا کرده؛ درحالی‌که در 30 ماهه اول دولت یازدهم، 8/5میلیارد دلار رشد داشت. در 32 ماه دولت یازدهم، قیمت سکه 11 درصد تنزل کرد، نرخ دلار هم در طول سه سال اول دولت یازدهم فقط هشت تا 9 درصد افزایش پیدا کرد. در سه سال اول دولت یازدهم رشد پایه پولی 52 درصد بود اما در این 30 ماه اخیر، 100 درصد شده است.
تورم 43 درصدی در مرداد 92، در انتهای سال 94 به 8 درصد رسید و تا فصل اول سال 97 هم تک‌رقمی ماند. بدانید که در تاریخ ایران فقط یک بار تورم 40 درصدی در سه سال پشت سر هم را تجربه کردیم؛ آن هم زمان جنگ جهانی دوم از سال 1320 تا 1322 بود. شاید سال‌هایی تورم 40 تا 49 درصد هم تجربه کردیم اما اینکه سه سال متوالی از 1400 تا 1402 تورم بالای 40 درصدی باشد را هرگز در 80 سال اخیر تجربه نکرده بودیم».
روحانی دلیل بهبود شرایط اقتصادی در دولت یازدهم را «امیدواری مردم و حمایت آنها از حاکمیت و دولت» دانست و افزود: «در آن دوره انقلاب دیجیتال تحقق پیدا کرد. استارت‌آپ‌ها در آن ایام شتاب گرفتند. توسعه پهنای باند در فضای مجازی باعث شد مردم راحت شوند و بسیاری از مشاغل در آن بستر شکل بگیرد. امروز فضای مجازی چگونه است؟ در سالی که مقام معظم رهبری به عنوان «جهش تولید با مشارکت مردم» نامگذاری کردند، برخی سکوهای اقتصاد دیجیتال را می‌خواهند حاکمیتی کنند. بخش خصوصی را قبلاً خصولتی می‌کردند، الان خصومتی می‌کنند».
رئیس دولت تدبیر و امید ادامه داد: «وقتی در توزیع قدرت مردم را مشارکت نمی‌دهیم، آنها در اقتصاد هم مشارکت نخواهند کرد. وقتی در مسائل اجتماعی و فرهنگی به نظر مردم اعتنا نمی‌کنیم، آنها در مسائل اقتصادی و سیاسی حامی ما نخواهند بود. باید مشارکت واقعی در همه زمینه‌ها داشته باشیم. مگر قدرتی غیر از مردم داریم؟ توان هسته‌ای و موشکی جای خود، اتفاقاً رشد اصلی توان هسته‌ای و موشکی در دولت تدبیر و امید رخ داد. مشکل ما ایران‌هراسی و کاهش قدرت بازدارندگی با قطعنامه‌های فصل هفتمی شورای امنیت بود که با حمایت جهانی از پیشنهاد جهان عاری از خشونت و افراطی‌گری از سوی ایران و برجام این فضا تغییر کرد. وقتی برجام امضا شد، اولین افرادی که به من تبریک گفتند دوستان منطقه‌ای ما؛ عراق و سوریه و جهاد اسلامی بودند. برجام بازدارندگی ایران را افزایش داد. در آن شرایط که مردم با ما بودند توانستیم مشکلات را حل کنیم و به سمت توسعه و پیشرفت برویم».
روحانی غفلت از امر توسعه کشور را «نگران‌کننده» دانست و گفت: «کشورهای اطراف ما در منطقه به فکر توسعه همه‌جانبه هستند؛ اما متأسفانه عده‌ای در داخل فقط به فکر حفظ قدرت یک جناح اقلیت هستند و حتی به فکر حفظ نظام و کشور هم نیستند. کشور بدون توسعه حفظ نمی‌شود. توسعه هم بدون مشارکت مردم، ورود سرمایه خارجی به داخل و رابطه درست با دنیا امکان‌پذیر نیست. الان طرح‌های عمرانی مهمی که در دوره ما 60 تا 90 درصد پیشرفت داشته را هم دنبال نمی‌کنند؛ فقط برخی مواردی که ما بیش از 90 درصد پیش برده بودیم را به صورت محدود تکمیل می‌کنند».
روحانی در پایان از انتشار پاسخ خود به نامه شورای نگهبان برای ردصلاحیت در انتخابات ششمین دوره مجلس خبرگان رهبری در آینده‌ای نزدیک خبر داد و تصریح کرد: «من به ایرادات شورای نگهبان پاسخ خواهم داد تا مردم از سطح درک اعضای این شورا از مسائل حیاتی کشور مطلع شوند. موارد ردصلاحیت یکی ادعای اهانت به قوه قضائیه و شورای نگهبان است و دیگری عدم ایستادگی در برابر غرب و اشکال در اجرای برجام و.. این پاسخ هم به این دلیل است که باور دارم جایگاه شورای نگهبان مقدس است و این شورا شکل گرفته تا مردم اطمینان حاصل کنند قوانین تدوین‌شده خلاف موازین اسلامی و قانون اساسی نیست. اگر داوری شورای نگهبان مورد تردید قرار بگیرد، به جمهوریت و اسلامیت ما ضربه وارد خواهد شد. مجلس اقلیت، دولت اقلیت و خبرگان اقلیت به نفع کشور و نظام نیست. به همین جهت باید احساس مسئولیت کنیم، ساکت ننشینیم و مردم را به مشارکت در همه امور و پشتیبانی از نظام و کشور تشویق کنیم».
تاکید خاتمی بر درس‌آموزی از تجربه‌ها
سیدمحمد خاتمی، رئیس‌جمهوری ایران در دولت‌های هفتم و هشتم، نیز دیروز در نشستی که در آستانه روز معلم و با حضور جمعی از استادان و متخصصان دانشگاه و مدیران پیشین آموزش عالی برگزار شد، ضمن اشاره به شرایط دشوار و حساس سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور گفت: «باید از تجربه‌ها درس گرفت و رهیافت‌های افق‌گشا را با فهم و نقد عملکردهای گذشته در مقاطع مختلف پیدا کرد. ما در هیچ‌جا خاتم‌الفلاسفه یا خاتم‌العلما نداریم. حتی اندیشه متفکرانی مثل ملاصدرا هم کاملاً رنگ و بوی زمانه خودش را داشته و دارد. یعنی وقتی زمانه عوض شد، ممکن است این تفکرات هم تغییر پیدا کند».
رئیس دولت اصلاحات با اشاره به ضرورت بررسی نقادانه سیاست‌ها و برنامه‌های راهبردی در همه زمینه‌ها از جمله حوزه علوم و فناوری به روند تدوین چشم‌انداز بیست‌ساله کشور و سپس برنامه چهارم توسعه پرداخت که بر مبنای آنها در سال‌های پایانی دولت اصلاحات تلاش‌های زیادی برای ارائه یک مسیر مدون برای توسعه کشور بر پایه توسعه علمی شده بود.
خاتمی در ادامه یادآور شد: «افرادی با این دیدگاه‌ها و رویکردها مخالف بودند، اولین کاری که کردند، برنامه چهارم را که یک برنامه بسیار مترقی و خوب بود و با لحاظ دیدگاه‌های چشم‌انداز تنظیم شده بود کنار گذاشتند و مسائلی که می‌بینید پیش آمد؛ از جمله بحث طبیعی کردن قیمت‌ها که قرار بود در کل برنامه پنج‌ساله با یک شیب ملایمی انجام شود تا اثر منفی در جامعه نداشته باشد و در عین حال با سیاست‌های جبرانی، درآمد آن صرف کسانی شود که درآمد کمتری دارند یا بهای حامل‌های انرژی بهبود پیدا کند».
رئیس دولت اصلاحات در ادامه افزود: «اولین کار مجلس هفتم تثبیت قیمت‌ها بود و دیدیم که به کجا رسیدیم و مسئله تورم و افزایش نقدینگی و مسائل دیگری که روزبه‌روز افزایش پیدا کرد و امروز به سطح فوق‌العاده نگران‌کننده‌ای رسیده است و امیدوارم بزرگان کشور این نگرانی را داشته باشند که حلش کنند. تنها یک سال از برنامه چشم‌انداز 20 ساله مانده است، باید ببینیم چرا به شاخص‌های نهایی آن نزدیک نشده‌ایم».
خاتمی در ادامه با تأکید بر اینکه «آموزش عالی از مهمترین نهادهای امروز جامعه ما است»، اظهار داشت: «دانش همیشه در عرصه حیات اجتماعی انسان جایگاه خودش را داشته است، ولی اولاً دانش به معنای جدید کلمه امر تازه‌ای است و ثانیاً باید توجه داشت که ضرورتاً متصدی امر دانش مجموعه آموزش عالی و افراد تشکیل‌دهنده این نهادها هستند و باید این موضوع مسئله اصلی و واقعی نهادهای تصمیم‌گیری‌ برای دانشگاه و جامعه باشد. مثلاً در آن زمان ما دیدگاهی در زمینه اداره دانشگاه‌ها بر پایه هیئت امنا و انتخاب مدیران داشتیم، این رویکرد اگرچه کامل نبود ولی قبول داشت که اعضای هیئت علمی افرادی را برای ریاست دانشگاه به وزیر علوم معرفی کنند و او در شورایعالی انقلاب فرهنگی مطرح کند و فردی برای ریاست دانشگاه انتخاب شود که حمایت عموم دانشگاهیان را با خود داشته باشد».
خاتمی در پایان تأکید کرد: «در حوزه علم و آموزش و دانشگاه مثل هر حوزه دیگر، اولین اصل «رویکرد» است. اگر دیدگاه ما به جهان، انسان و جامعه اصلاح نشود و به زندگی، نظم و سامان اجتماعی متناسب با نیاز و خواست انسان امروز و مقتضیات جهانی نگاه نداشته باشیم، معلوم نیست راه‌حل‌های مطرح‌شده برای مسائل پیش رو بتواند کارآمد باشد. اصل دوم «کارشناسی» است یعنی باید به مسائل و تنگناها و بحران‌های موجود کارشناسانه پرداخت و کارها را به کاردان‌های آگاه و روشن و بیدار سپرد، نه آنکه با ذهنیت‌های بسته و جهت‌دار به سراغ امور پیچیده کشور رفت. حداقل این است که زمینه‌های آزادانه و مؤثر گفت‌وگو در جامعه، میان اهل نظر و فن فراهم شود که بتوانند نظرشان را مطرح کنند و این فکرها را به مرحله عمل برسانند».
خاتمی در پایان افزود: «این روزها کشور در شرایط حساسی به سر می‌برد، ان‌شاء‌الله خداوند شرّ دشمنان را کم کند و در موقعیت کنونی ما دیگر شاهد تنش تازه‌ای در عرصه حیات منطقه‌ای و ملی نباشیم؛ و جامعه ما بتواند راه توسعه مردم‌سالار را با سلامت و امنیت طی کند. به هرحال چشم امید ما همیشه برای عبور از بحران‌ها و گشودن افق‌ها در همه زمینه‌ها به نهاد دانشگاه و دانشگاهیان عزیز است.»