بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - مجلس شورای ملی در میدان بهارستان نه تنها نخستین مجلس ایران که نخستین مجلس خاورمیانه است.نخستین‌های هر شهر می‌تواند مدرسه یا داروخانه یا نخستین کتابخانه نباشد؛ می‌تواندمجلس یا پارلمانی باشد که نه فقط اولین در تهران و ایران که نخستین پارلمان آسیایی باشد . مجلسی که در چهاردهمین روز مهر 1285 شمسی در قلب پایتخت کار خود را شروع کرد.

پارلمانی که 114 سال پیش در جریان جنبشی فراگیر که در قلب منطقه 12 یعنی از داخل بازار آغاز شد و به میدان بهارستان و ساختمان مجلس ختم شد. حالا درست در مرکز میدان بهارستان نخستین مجلس ایران روی ساختمانی باقی مانده است که قدمتش خیلی بیشتر از روز 14 مرداد 1285 شمسی است که مظفرالدین‌شاه پای فرمان مشروطه را زیر یکی از چنارهای بلند مرتبه کاخ صاحبقرانیه امضا کرد بود. درست دو ماه بعد نخستین جلسه مجلس شورای ملی ابتدا در مدرسه نظام و چند روز بعد در کاخ سپهسالار در میدان بهارستان کار خود را آاغاز کرد. مجلسی که نخستین مجلس آسیا بود. مجلسی که در 114 سالگی همچنان در میدان بهارستان تهران جایی که نخستین جلسات مجلس برگزار شد برگزار می‌شود.
مجلس شورای ملی از اعتراض مردم در سالهای 1284 و 1285 و امضای فرمان تشکیل مجلس توسط مظفرالدین‌شاه قاجار شکل گرفت تا تاریخ پر فراز و نشیب تاریخ معاصر زیر سقفش رقم بخورد. در همین مجلس بود که نخستین قانون اساسی و بعد از آن متمم آن تصویب شد و دولت‌های زیادی رای اعتماد خودشان را گرفتند. نخستین کودتای رسمی ایران برعلیه مجلس قانونگذاری توسط محمدعلی‌شاه در مقابل همین مجلس با شلیک توپ‌های شرانبل روسی شکل گرفت و زیر دیوار عدل مظفر تهران فتح شد. در همین مجلس ایران اعلام بی‌طرفی در دو جنگ جهانی کرد و همین جا بود که با انقراض سلسله قاجار پهلوی جایگزین شد و در همین مجلس جمهوری اسلامی به جای سلطنت پادشاهی نشست. اما در کنار این اتفاقات تاریخی ساختمان مجلس هم نخستین پارلمان ایران تاریخ پر افت و خیزی را پشت سرگذاشته است.
38 سال قبل از انقلاب مشروطیت،میرزا حسین خان سپهسالار قزوینی که بعدها صدراعظم ناصرالدین شاه شد بخشی از زمین‌ها و باغ محمد حسن خان سردار ایروانی معروف به باغ سردار را که متعلق به ورثه پاشاخان امین‌الملک بود، خرید. این زمینی یکی از باغ‌های بزرگ بهارستان بود.
سپهسالار بخشی از باغ را تبدیل به عمارتی اعیانی کرد و بخش دیگر را به ساخت مسجد و مدرسه علمیه‌ای مدرن اختصاص داد. مجموعه زمین‌هایی که سپهسالار برای ساخت مجموعهٔ عمارت مورد نظر خویش در نظر گرفته بود وسعتی در حدود 53 هزار مترمربع یعنی پیش از 5 هکتار را شامل می‌شد. سپهسالار برای طراحی و ساخت این عمارت و دیگر عمارت‌های باغ بهارستان از مهمترین مهندسان و معماران آن زمان به‌ویژه میرزا مهدی‌خان ممتحن‌الدوله شقاقی کمک‌گرفت. سردرش را هم مسیو بواتال بلژیکی که برای کشیدن خط راه‌آهن آمده بود ساخت. عمارت اعیانی سپهسالار که در جهت شرقی ـ غربی، در امتداد سردر، ساخته شد به سپهسالار هم وفا نکرد. او چند سال بعد از عزلش در مشهد درگذشت و چون فرزندی نداشت این عمارت توسط شاه ضبط شد. او که بعد از عزل سپهسالار دست به تغییراتی در اداره کشور زد و هفت وزیر را به اضافه مجلس مشورت‌خانه ترتیب داد. این مجلس مشورت‌خانه در خانه سپهسالار برگزار می‌شد. بخش دیگری از این خانه هم در دست قمرالسلطنه همسر سپهسالار و عمه بزرگ ناصرالدین‌شاه باقی ماند و در آن مجلس تعزیه برگزار کرد. شاه بخشی از این خانه را نیز به عنوان هدیه به غلامحسین خان ملیجک یا همان عزیزالسلطنه داد که با اخترالدوله دخترش ازدواج کرده بود. این ازدواج البته بعد از ترور ناصرالدین‌شاه به جدایی منتهی شد. اما ملیجک در عمارت عزیزیه باقی ماند تا ماجرای مشروطه راه افتاد و نخستین انتخابات برگزار و نمایندگان مجلس اول انتخاب شدند.
نخستین جلسه مجلس شورای ملی که می‌توان آن را مجلس قانون اساسی هم دانست در کاخ گلستان برگزار شد. بعد قرار شد تا مدرسه نظام محلی برای برگزاری جلسات مجلس باشد. اما به درخواست مرتضی قلی‌خان هدایت نخستین رییس مجلس قرار شد تا جلسات مجلس در عمارت اعیانی سپهسالار برگزار شود.
از 18 مهر 1285 تا سال 58 یعنی نخستین دوره مجلس شورای اسلامی عمارت سپهسالار شاهد افتتاح و برگزاری 24 دوره مجلس شورای ملی بود. این ساختمان در ابتدا صندلی نداشت و نمایندگان روی زمین می‌نشستند. کمتر دو سال از تشکیل مجلس مشروطه محمدعلی شاه با به توپ بستن مجلس بخشی از این ساختمان را تخریب کرد. ساختمان اما بلافاصله بازسازی شد. اما چند سال بعد با معماری جعفرخان معمار باشیازسازی شد. در سال 1308 ساختمان مجلس آتش‌ گرفت و لئون‌، معمار فرانسوی و دستیارش‌ بوریس مجسمه ساز، آن قسمت را به سبک نئوکلاسیک پارلمان فرانسه بازسازی کردند. سه سال بعد نمای ستون دار ورودی به سرتاسر نمای جنوبی تعمیم داده شد. درسال 1315 استاد حسین طاهرزاده نمای شمالی ساختمان را از روی ستون‌های آپادانای تخت جمشید ساخت‌. بخش‌های داخلی را هم به دست حسین لرزاده سپردند تا بسازد.
عمارت مجلس در سالهای بعد از انقلاب بار دیگر آتش گرفت. این ساختمان در سال 86 بعد از چندین سال افت و خیز به عنوان موزه مجلس مورد استفاده قرار گرفت.
پژوهشگر:فرزانه ابراهیم زاده