بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - آیا ترکیه برای دخالت در جنگ قره ‌باغ آماده می‌شود؟
سایز متن الف الف
لینک کوتاه در کلیبرد کپی شد! http://akhr.ir/6828553
k ٤.٤
٩
اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
شهاب شهسواری/ سومین روز از درگیری‌ها میان جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان در مناطق تحت مناقشه قره‌باغ، ده‌ها کشته و مجروح دیگر بر جا گذاشته است. هر دو طرف یکدیگر را به حمله به مناطق غیرنظامی متهم می‌کنند و بر ادامه جنگ تا شکست طرف مقابل اصرار دارند. هیچ ‌یک از طرفین درگیر هنوز به درخواست‌های وساطت و میانجی‌گری مطرح شده از سوی بسیاری از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی از جمله جمهوری اسلامی ایران، روسیه، اتحادیه اروپا، فرانسه و سازمان ملل متحد پاسخ مثبت نداده‌اند. ادامه جنگ در منطقه قفقاز جنوبی و اتهام‌زنی دو طرف به استفاده از نیروهای خارجی در میدان نبرد، نگرانی از فراگیرتر شدن آتش این درگیری دو‌جانبه به یک جنگ تمام ‌عیار منطقه‌ای را افزایش داده است.
در روزهای اخیر مقام‌های نظامی و سیاسی ترکیه و رسانه‌های نزدیک به دولت ترکیه به گونه‌ای رفتار می‌کنند که از سوی ناظران مشابه آماده کردن افکار عمومی برای دخالت در جنگ قره‌باغ توصیف می‌شود. حساب کاربری وزارت دفاع ترکیه در اقدامی نمادین در توییتر، عکس سرصفحه خود را به تصویری از یک نظامی جمهوری آذربایجان و یک نظامی ترکیه اختصاص داده است که جلوی پرچم‌های دو کشور به یکدیگر سلام می‌دهند. روزنامه حریت دیلی ترکیه یادداشتی را با عنوان «آذربایجان ترکیه است و ترکیه آذربایجان است» منتشر کرده است.
ادعای سرنگونی جت ارمنستان توسط ترکیه
وزارت دفاع ارمنستان صبح سه‌شنبه با صدور بیانیه‌ای مدعی شد که یک جت جنگنده اف 16 ارتش ترکیه در آسمان ارمنستان یک فروند جنگنده سوخو25 ارتش ارمنستان را سرنگون کرده است. به گفته وزارت دفاع ارمنستان جنگنده اف 16 ترکیه 60 کیلومتر در خاک جمهوری ارمنستان نفوذ کرده‌ بود. مقام‌های ارمنستان گفته‌اند که جنگنده ترکیه‌ای از پایگاه هوایی گنجه در جمهوری آذربایجان برخاسته بود و قصد داشت مناطق مسکونی و نیروهای زمینی ارمنستان را در منطقه واردنیس بمباران کند. به گفته وزارت دفاع ارمنستان، جنگنده سوخو 25 ارمنستان با هدف رهگیری این جنگنده ترکیه بلند شده است که توسط جنگنده ترکیه هدف قرار می‌گیرد و خلبان این جنگنده جان خود را از دست می‌دهد.
تنش تمام‌ عیار با همه همسایگان
یک دهه پیش، زمانی که احمد داوداوغلو، مشاور سیاسی پیشین رجب طیب اردوغان به مقام وزارت امور خارجه ترکیه منصوب شد، دکترین مشهور «تنش صفر با همسایگان» مطرح شد. این سیاست تا پیش از آنکه موج نهضت‌های انقلابی در کشورهای عربی منطقه شمال آفریقا و غرب آسیا آغاز شود، پرچمدار جاه‌طلبی منطقه‌ای ترکیه بود که تصمیم گرفته ‌بود با به دست آوردن دل‌ها و حکومت بر قلب‌های مردم منطقه، نفوذ خود را در غرب آسیا و شمال آفریقا گسترش دهد اما گسترش ناگهانی نهضت‌های موسوم به بهار عربی تقریبا همه تحلیلگران و دولت‌های منطقه را غافلگیر کرد. از ابتدا کسی تصور نمی‌کرد که سیاست تنش صفر به معنای کنار گذاشتن جاه‌طلبی‌های منطقه‌ای ترکیه باشد چراکه احمد داوداوغلو، خودش یکی از تئوریسین‌های شناخته ‌شده نوعثمانی‌گری در دولت ترکیه محسوب می‌شد. ترکیه که در چارچوب سیاست تنش صفر تصمیم گرفته‌ بود با همسایگانش از در دوستی و محبت وارد شود ناگهان با گسترش غافلگیر‌کننده نهضت‌های موسوم به بهار عربی خود را در مقابل گزینه‌های جدیدی دید. در لیبی، تونس، مصر و سوریه، گروه‌های اسلام‌گرای نزدیک به اخوان‌المسلمین فرصتی کم‌سابقه برای سلطه بر قدرت کشورهای‌شان پیدا کرده ‌بودند. دولت اردوغان پشتیبانی از گروه‌های اسلام‌گرا را از سال 2011، دو سال بعد از روی آغاز وزارت احمد داود اوغلو، ترکیه در مصر، سوریه و لیبی عملا وارد دعواهای سیاسی داخلی شده ‌بود، دعواهای سیاسی که هر چند در مصر به جنگ‌های داخلی منجر نشد اما یک دهه است سوریه و لیبی را در آتش جنگ فرو برده است. از آن زمان به تدریج، سیاست تنش صفر با همسایگان کاملا از سیاست خارجی ترکیه کنار گذاشته‌ شد. در سوریه، ترکیه نه تنها گروه‌های شبه‌نظامی و تروریستی را تامین مالی و تجهیزاتی می‌کرد بلکه مستقیما وارد درگیری با ارتش روسیه به عنوان پشتیبان دولت دمشق شد.
دولت ترکیه بعد از سوریه، شرق مدیترانه، عراق و لیبی حالا میدان نبرد جدیدی را برای محک زدن توان و استعداد نظامی‌اش پیدا کرده است. آنکارا هنوز از دعواهای سرزمینی با یونان خلاص نشده، نیروهایش را از خاک سوریه خارج نکرده، حملات به شمال عراق را متوقف نکرده و به ‌رغم استعفای رییس دولت وفاق ملی، نیروهای نظامی‌اش را در خاک لیبی حفظ کرده است. در شرق مدیترانه هنوز پژواک صداهای مقام‌های یونان، فرانسه، قبرس، مصر و امارات که ترکیه را به تنش‌آفرینی و تجاوز به آب‌های سرزمینی یونان متهم می‌کردند، خاموش نشده است. حالا نوبت جمهوری آذربایجان در قفقاز جنوبی رسیده که بنا به ادعای رسانه‌ها، میزبان تعدادی از نظامیان ترکیه باشد که در یک جنگ جدید علیه نیروهای ارمنستان بجنگند.
دولت ترکیه، مشارکت نیروهایش در نبرد با ارمنستان را تکذیب کرده است اما منابع مختلف خبری از حضور بخشی از نظامیان ترکیه در خاک جمهوری آذربایجان بعد از رزمایش مشترک که در ماه اکتبر برگزار شد خبر می‌دهند. دولت ارمنستان مستمرا مدعی می‌شود که نیروهای آذربایجان در حملات‌شان به منطقه قره‌باغ کوهستانی از تجهیزات و سلاح‌های ترکیه‌ای استفاده کرده‌اند. در تازه‌ترین گزارش‌ها به نوشته روزنامه گاردین، ترکیه در حال استخدام نیروهای شبه‌نظامی اهل سوریه برای شرکت در جنگ میان آذربایجان و ارمنستان است. این نخستین ‌بار نیست که دولت ترکیه از مزدوران تبعه سوریه برای شرکت در عملیات نظامی به نفع خود بهره می‌برد. پیش از این نیز رسانه‌ها از انتقال هزاران تبعه سوریه به خاک لیبی برای جنگ به نفع دولت به رسمیت شناخته شده بین‌المللی خبر داده ‌بودند. رسانه‌های روسی و دولت ارمنستان از حضور نزدیک به 4000 مزدور اهل سوریه در نبرد قره‌باغ خبر داده‌اند، وزارت دفاع جمهوری آذربایجان این ادعا را «واهی» توصیف کرده و در برابر به دولت ارمنستان اتهام زده‌اند که از نیروهای اهل سوریه در حملات خود به آذربایجان استفاده کرده است. به نوشته گاردین به تازگی تعدادی از شبه ‌نظامیان ساکن استان ادلب سوریه توسط یک کمپانی خصوصی ترکیه تحت عنوان «نیروهای امنیتی برای نگهبانی از مرزهای جمهوری آذربایجان» ثبت نام شده‌اند.
بنگاه‌های خصوصی پیمانکار نظامی
مفهوم استخدام نظامیان خارجی برای جنگ چندان جدید نیست و در طول تاریخ رواج زیادی داشته است. اما در دوران معاصر که حاکمیت دولت‌های ملی و انحصار سلاح‌های جنگی در اختیار دولت‌ها تقریبا یک اصل پذیرفته ‌شده بین‌المللی است، استفاده از مزدوران خارجی در جنگ‌ها به ویژه از طریق خرید خدمت از کمپانی‌های خصوصی امنیتی یک اقدام جنجالی و عمدتا مذموم تلقی می‌شود. دولت‌های روسیه و ایالات‌متحده با کمپانی‌های خصوصی بلک‌واتر، آکادمی و واگنر از نیروهای نظامی پیمانکاری برای استقرار در نقاط بسیار حساسیت‌برانگیز استفاده می‌کردند. در طول سال‌های گذشته، روسیه چندین ‌بار متهم شده که در حمایت از گروه‌های شبه ‌نظامی در برخی کشورها از جمله لیبی از نیروهای پیمانکاری کمپانی واگنر استفاده کرده است. اخیرا دولت بلاروس هم همین اتهام را به مسکو وارد کرد که با اعزام نیروهای واگنر، قصد خرابکاری و آشوب در این کشور دارد. در نمونه امریکا هم خرابکاری‌ها و اقدام‌های جنجالی نیروهای نظامی پیمانکاری برای همگان روشن است. همین چند روز سیزدهمین سالگرد کشتار ده‌ها غیرنظامی غیرمسلح و بی‌گناه عراقی در میدان نیسور بغداد به دست نیروهای پیمانکاری بلک‌واتر بود که برای محافظت از کاروان خودروهای سفارت امریکا در بغداد استخدام شده‌ بودند. حالا ترکیه هم به جمع دولت‌هایی که از گروه‌های پیمانکاری خصوصی استفاده می‌کند اضافه شده است.
فرصت شغلی ویژه برای شبه ‌نظامیان ادلب
روزنامه گاردین می‌نویسد که دست‌کم با 3 شهروند تبعه سوریه گفت‌وگو کرده است که تایید کرده‌اند از طریق تعدادی واسطه با یک کمپانی امنیتی خصوصی ترکیه آشنا شده‌اند که آنها را برای کار نگهبانی مرزی در آذربایجان استخدام کرده است. به گفته این 3 تبعه سوریه به این افراد گفته‌ شده که به زودی از طریق مرز زمینی به ترکیه سفر می‌کنند و از آنجا با هواپیما به آذربایجان انتقال داده‌ می‌شوند. بعد از نزدیک به یک دهه جنگ در سوریه به ویژه در منطقه‌ای مانند ادلب که در تمام سال‌های گذشته تحت کنترل گروه‌های شبه‌نظامی و تروریستی بوده، بیکاری و فقر گسترده‌ای حاکم است. در طول 5 سال گذشته و با پیروزی‌ها دولت مرکزی سوریه در مناطق دیگر این کشور، ده‌ها هزار شبه ‌نظامی وابسته به گروه‌های افراطی، تروریستی یا گروه‌های مخالف دولت دمشق با از دست دادن سرزمین‌های تحت سلطه‌شان مجبور به کوچ به استان ادلب شده‌اند. در طول دو سال گذشته، ادلب به عنوان تنها استان باقی مانده در سوریه است که کنترل آن همچنان در اختیار گروه‌های شبه‌نظامی غیردولتی باقی مانده است. افزایش ناگهانی جمعیت این استان به دلیل کوچ شبه‌ نظامیان غیربومی همزمان با جنگ و ویرانی‌های حاصل از یک دهه شورش، جنگ‌های میان گروهی و جنگ با دولت مرکزی، باعث شده است تا بیکاری و فقر ادلب را فرا بگیرد.
مردان جوان اهل ادلب به دلیل فقدان فرصت‌های شغلی مناسب یا مجبور هستند به استخدام گروه‌های شبه‌نظامی افراطی سوریه‌ای درآیند یا اینکه بیکار بمانند. در این میان یک فرصت شغلی برون‌مرزی برای آنها یک فرصت غیرقابل چشم‌پوشی محسوب می‌شود. گاردین می‌نویسد که بسیاری از تحلیلگران مسائل منطقه قفقاز در اصالت چنین گزارش‌هایی تردید و این نکته را گوشزد می‌کنند که ارتش حرفه‌ای و مجهز جمهوری آذربایجان نیازی به مزدوران بی‌تجربه خارجی ندارد. اما 3 شهروند تبعه سوریه که خبرنگار گاردین با آنها مصاحبه کرده است با قاطعیت تاکید می‌کنند که روند ثبت‌نام داوطلبان سوری برای اعزام به آذربایجان از یک ماه پیش آغاز شده است. دو نفر از این افراد به گاردین گفته‌اند که دولت ترکیه بعد از ثبت‌نام، گروه شبه‌نظامی موسوم به «لشکر سلطان مراد» که از گروه‌های سوری تحت حمایت ترکیه در استان ادلب است، آنها را به ستاد خود فراخوانده و به آنها خبر داده است که فرصت کار برای آنها در تاسیسات نفتی و گازی همچنین پست‌های دیدبانی مرزی این کشور وجود دارد. به این افراد گفته شده که قراردادهای آنها 3 ماهه یا 6 ماهه خواهد بود و دستمزدی معادل 7 هزار تا 10 هزار لیره ترکیه برای هر ماه دریافت می‌کنند. به گفته این افراد، میزان دستمزد پیشنهادی بسیار بیشتر از رقم‌های کوچک ماهانه 450 تا 500 لیره ترکیه است که برای خدمت در گروه‌های شبه‌نظامی محلی از سوی ترکیه به آنها پرداخت می‌شود.
سومین جبهه رویارویی با روسیه
ترکیه سال 2015 در حمایت از شبه‌نظامیان و گروه‌های تروریستی در سوریه پا را تا جایی پیش گذاشت که یک جت جنگنده روسی را سرنگون کرد. هر چند کمتر از یک سال بعد از این اقدام ترکیه و مناقشه میان مسکو و آنکارا، عاقبت رجب طیب اردوغان و ولادیمیر پوتین توانستند این مناقشه را حل و فصل کنند و فصل جدیدی از روابط میان دو کشور آغاز شد اما عامل اصلی هدف گرفتن جنگنده روسی در آسمان سوریه هنوز پا برجا مانده است. ترکیه هنوز از گروه‌های مخالف دولت مرکزی سوریه حمایت می‌کند و علنا خواهان سرنگونی حکومت سوریه است. در مقابل روسیه بزرگ‌ترین حامی نظامی و سیاسی دولت بشار اسد در سوریه محسوب می‌شود و مستقیما با نیروهای شبه‌نظامی تحت حمایت ترکیه در حال نبرد است.
اما رویارویی‌های ترکیه و روسیه فقط به سوریه خلاصه نمی‌شود. در لیبی هم دو طرف در دو جبهه متفاوت ایستاده‌اند. روسیه از خلیفه حفتر، رهبر شبه ‌نظامیان موسوم به ارتش ملی لیبی حمایت می‌کند و گفته می‌شود که صدها نیروی پیمانکاری خصوصی واگنر را با تجهیزات پیشرفته در اختیار حفتر قرار داده است. در برابر ترکیه از دولت وفاق ملی در طرابلس حمایت می‌کند و هزاران شبه ‌نظامی سوریه‌ای به همراه تعدادی از نظامیان ارتش ترکیه را برای مقابله با نیروهای خلیفه حفتر به لیبی اعزام کرده است. حالا ممکن است قره‌باغ میدان تازه‌ای برای زورآزمایی‌های مسکو و آنکارا در برابر یکدیگر باشد. زورآزمایی‌هایی که هنوز به یک جنگ منطقه‌ای میان یک قدرت نظامی عضو ناتو و یک قدرت اتمی میراث‌دار ابرقدرت شرق تبدیل نشده است اما با ادامه موضع‌گیری‌های ستیزه‌جویانه ترکیه در مقابل ارمنستان که متحد نظامی و امنیتی روسیه محسوب می‌شود، ممکن است زمینه را برای یک جنگ تمام‌عیار خطرناک منطقه‌ای هموار کند.