بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در اخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
بلومبرگ/ امریکا و شوروی در دوران جنگ سرد در حوزه‌های مختلف فناوری با یکدیگر رقابت تنگاتنگی داشتند. اما نماد این رقابت، مسابقه دو کشور در حوزه هوافضا بود. حال تصور کنید مرگ و زندگی میلیون‌ها انسان در سراسر جهان به همین رقابت میان ابرقدرت‌ها بستگی داشت. در حال حاضر تولید و توزیع جهانی واکسن کرونا همین قدر حیاتی و مهم است.تلاش کشورها برای دستیابی به واکسن که ذاتا با رقابت همراه است در نحوه اثرگذاری کرونا روی توازن قدرت و اعتبار جهانی بسیار تعیین‌کننده است. این مساله برای دولت جو بایدن یک فرصت راهبردی محسوب می‌شود. با روشن‌تر شدن چشم‌انداز تولید واکسن، توجه ناظران به دیپلماسی مبتنی بر واکسن بیشتر جلب می‌شود. چین چندین واکسن را به مرحله آزمایش‌های نهایی رسانده است. هفته گذشته شرکت امریکایی فایزر و شریک آلمانی‌اش بیوان‌تک اعلام کردند واکسنی تولید کرده‌اند که در آزمایش‌های مرحله سوم تا 90 درصد کارایی داشته است. روز دوشنبه، یک شرکت امریکایی دیگر به نام مودرنا اعلام کرد واکسنی تولید کرده که در تحلیل‌های اولیه 5/94 درصد اثربخش بوده است. اکنون برای امریکا و دیگر کشورهای ثروتمند جهان، نوری در انتهای دالان دیده می‌شود و احتمال دارد فناوری بتواند در سال آینده میلادی بر کرونا غلبه کند. اما بقیه کشورهای جهان چه می‌شوند.
بسیاری از کشورهای در حال توسعه برای خرید و تحویل واکسن به مردم خود با چالش‌های بسیار بزرگی روبه‌رو هستند. بسیاری از کشورهای ثروتمند و پیشرفته ابتدا با قدرت اقتصادی خود همه واکسن‌های تولیدشده را احتکار می‌کنند. در نتیجه احتمال دارد به جایی برسیم که در این کشورها خطر بیماری تا حد زیادی کم شود اما در منطقه به اصطلاح «جنوبی» جهان، بیماری گسترش یابد بنابراین توزیع واکسن در سراسر جهان از نظر انسانی بسیار مهم و حیاتی است. از نظر اقتصادی نیز بسیار مهم است چراکه اگر بخش‌های بزرگی از جهان همچنان درگیر کرونا باشند، نمی‌توان اقتصاد جهان را احیا کرد. در حوزه ژئوپلیتیک نیز این مساله بسیار حیاتی است چرا که هر کسی که ادعای پیشتازی داشته باشد، می‌تواند در حوزه قدرت نرم و نفوذ دیپلماتیک دستاوردهای گسترده‌ای برای خود به ارمغان بیاورد. چین از این مساله باخبر است؛ به همین دلیل است که هکرهای این کشور به شکلی بسیار تهاجمی به شرکت‌های دارویی غربی و تحقیقات آنها در حوزه کووید 19 حمله کردند حتی با اینکه دانشمندان چینی همزمان مشغول توسعه واکسن خودشان هستند شی‌جین‌پینگ، رهبر چین اعلام کرده کشورش واکسن‌های تولید شده را به مثابه «کالای عمومی جهانی» می‌بیند و قول می‌دهد تا سقف 2 میلیارد دلار به کشورهای در حال توسعه کمک کند تا در دریافت واکسن مشکلی نداشته باشند. شرکت‌های چینی مثل سینوواک بیوتک، کان‌سینو بیولوجیکس و سینوفارم گروپ مشغول آزمایش واکسن‌های خود در امارات، برزیل، پاکستان و دیگر کشورها هستند. این شرکت‌ها قراردادهایی را با اندونزی و فیلیپین و چند کشور دیگر منعقد کرده‌اند تا پیش از همه واکسن را به آنها بفروشند. چین تلاش می‌کند برند خود را بازسازی کند البته نه به عنوان یک حکومت استبدادی غیرمسوول که عامل شیوع ویروس بوده بلکه به عنوان یک ابرقدرت در حوزه فناوری که به این همه‌گیری پایان می‌دهد. این کشور تلاش می‌کند گستره «جاده ابریشم سلامت» خود را که بخشی از پروژه «کمربند و جاده» (جاده ابریشم جدید) است به کشورهای در حال توسعه برساند. پکن ممکن است از جذابیت واکسن برای رسیدن به اهداف راهبردی و ملموس‌تر خود استفاده کند: مثلا به کشورهای همسایه یادآوری کند هزینه بالقوه درگیر شدن با پکن در دریای جنوبی چین چقدر می‌تواند سنگین باشد. در حوزه دیپلماسی مبتنی بر واکسن، چین از مزیت‌های مهمی برخوردار است. اگرچه بسیاری از واکسن‌های تولید چین پیچیدگی چندانی ندارند اما تولید، ذخیره‌سازی و توزیع آنها بسیار ساده است. شاید واکسن‌های چینی در امریکا و اروپا نتواند استانداردهای لازم را کسب کند اما این مساله در مورد کشورهای در حال توسعه چندان مشکل‌ساز نمی‌شود. در نهایت از آنجا که پکن ظاهرا(بر اساس آمار خودش) توانسته شیوع بیماری را در داخل تا حد زیادی کاهش دهد در زمینه صادرات تولیدات اولیه اختیار عمل بیشتری خواهد داشت. با این حال پکن همچنان با چالش‌های جدی روبه‌روست. این کشور در طرح‌های کمک‌رسانی قبلی بر خلاف تبلیغات گسترده‌ای که داشته بیش از حدی که بتواند، وعده داده و نتوانسته به آنها عمل کند. واکسن‌های ضعیف‌تر یا آنهایی که با عجله وارد خط تولید شده‌اند، ممکن است نسبت به تبلیغات چین اثربخشی کمتری داشته باشند یا خطرناک‌تر باشند.
دولت شی می‌تواند متکبرانه عمل کند و در ازای ارسال واکسن خواستار دریافت امتیازات غیرمعمول شود؛ این وسوسه‌ای است که یک رژیم استبدادی و زورگو سخت بتواند در برابر آن مقاومت کند به ویژه زمانی که همه انتقادها متوجه آن بوده است. وضعیت در امریکا به چه صورت است؟ با توجه به نتایج امیدوارکننده واکسن‌های تولیدشده در شرکت‌هایی امریکایی به نظر می‌رسد واشنگتن بتواند از این سناریوی کابوس‌وار قسر در برود: اینکه تا مدت‌ها چین تنها دارنده واکسن کرونا باشد و امریکا آن را نداشته باشد. اگرچه دولت امریکا با سیاست ملی‌گرایانه و برد- باخت دونالد ترامپ در حوزه واکسن تلاش‌های چند جانبه برای تولید و توزیع جهانی واکسن را نادیده گرفته است اما این بدان معنا نیست که امریکا در این تلاش‌ها نقشی ندارد. شرکت‌های مستقر در امریکا موافقت کرده‌اندکه درنهایت بخشی از چند میلیارد دوز واکسن را برای محافظت از مردم سراسر جهان به بازار عرضه کنند. خیرین امریکایی به ویژه بنیاد بیل گیتس در تامین مالی این تلاش‌ها مشارکت دارند حتی در این صورت نیز امریکا خود را از نظر دیپلماتیک در شرایط دشواری قرار داده است. دولت امریکا نمی‌تواند به واسطه اقدامات شرکت‌های دارویی و خیرین برای خود امتیاز ژئوپلیتیکی چندانی به دست بیاورد به ویژه با توجه به اینکه ترامپ علنا در قبال کووید 19رویکرد «همسایه‌ات را فقیر کن» را اتخاذ کرده است البته امریکا تا وقتی نتواند همه‌گیری را درکشور خود مهار کند، قادر نیست به جهان کمک کند و عملیات کمک به تولید واکسن در دولت ترامپ نیز در نهایت به نفع جهان تمام می‌شود چراکه مسیرهای قانونی و مالی برای توسعه واکسن در امریکا را تسهیل می‌کند. اما اگر واشنگتن نتواند ثابت کند که قادر است در مورد مهم‌ترین چالش جهانی، کاتالیزوری برای اقدام جمعی باشد درنهایت مجبور می‌شود بهای ژئوپلیتیک آن را بپردازد. برای دولت بایدن ساده‌ترین راه این است که بار دیگر از سازمان بهداشت جهانی حمایت کرده و به برنامه کوواکس بپیوندد؛ برنامه‌ای جهانی که تلاش می‌کند با احتکار واکسن مقابله کرده و دو میلیارد دوز واکسن را تا پایان سال 2021 در سرتاسر جهان توزیع کند. بایدن همچنان می‌تواند پا را فراتر گذاشته و ائتلافی از دموکراسی‌های پیشرفته جهان به وجود بیاورد و همگی تعهد دهند توسعه، توزیع عادلانه و تامین مالی سخاوتمندانه واکسن را تسهیل کنند. این امر مستلزم همکاری نزدیک با هند است. هند نه تنها یکی از مهم‌ترین کشورهای در حال توسعه جهان محسوب می‌شود بلکه از قدرت‌های دنیا در حوزه تولید واکسن است. می‌توان از چین نیز برای پیوستن به این ائتلاف دعوت کرد. اگر قبول کند، مبارزه با کووید 19 به یک حوزه همکاری میان قدرت‌های بزرگ جهان تبدیل می‌شود. اگر هم دعوت را نپذیرد، ممکن است خودش منزوی شود. این برنامه می‌تواند هزینه‌های خود را تامین کند. برآوردهای شرکت راند نشان می‌دهد توزیع واکسن کرونا در کشورهای کم ‌درآمد 25 میلیارد دلار هزینه دارد اما امریکا و دیگر کشورهای ثروتمند جهان در صورت استمرار بحران کرونا در کشورهای در حال توسعه 119میلیارد دلار از بهره‌وری خود را از دست می‌دهند. تازه این از منظر اقتصادی است. موفق‌ترین ابتکار انسانی امریکا در قرن حاضر یعنی طرح اورژانسی رییس‌جمهور برای کمک به جلوگیری از ایدز جان میلیون‌ها نفر را در آفریقا نجات داد و چهره امریکا را در دوره ریاست‌جمهوری جورج دابلیو بوش تقویت کرد. امروز نیز امریکا می‌تواند نفوذ خود در جهان را با رهبری یک برنامه واکسیناسیون جهانی جاه‌طلبانه گسترش دهد. شاید احمقانه به نظر برسد اگر بگوییم مبارزه با کووید 19 در سیاست جهانی تا این حد تاثیرگذار است اما در جهانی که تا این حد رقابتی شده این واقعیت تلخ وجود دارد. اگر دولت بایدن می‌خواهد اعتبار امریکا در جهان را بازیابی کند و جان انسان‌ها را در این فرآیند نجات دهد، دیپلماسی مبتنی بر واکسن بهترین نقطه برای شروع است.
ترجمه هدیه عابدی