بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - دیپلماسی ایرانی /متن پیش رو در دیپلماسی ایرانی منتشر شده و انتشار آن در اخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
مازیار معتمدی/ در پی ترور دکتر محسن فخری زاده، دانشمند ارشد هسته ای، مقامات ایران از «انتقام سخت» سخن گفتند. فخری زاده، رئیس سازمان تحقیق و نوآوری در وزارت دفاع ایران، از مدت ها پیش از سوی سازمان های اطلاعاتی غرب و اسرائیل مسئول هدایت برنامه هسته ای ایران که ظن نظامی بودن آن تا سال 2003 وجود داشت، انگاشته می شد. ایران خیلی سریع انگشت اتهام خود را به سمت اسرائیل، یکی از متحدان اصلی ایالات متحده و بزرگ ترین حامی کارزار «اعمال فشار حداکثری» رئیس جمهوری دونالد ترامپ دراز کرد.
سازمان ملل و کشورهای اروپایی از ایران خواسته اند خویشتن داری پیشه کند تا تنش ها پیش از ماه ژانویه که دونالد ترامپ ریاست جمهوری را به جو بایدن تحویل می دهد، افزایش نیابند. بایدن وعده داده است رویکرد شدیدالحن ترامپ علیه ایران را تغییر دهد.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، در توئیتی نوشت: «شرم آور است که برخی از ایستادن در برابر تروریسم خودداری می کنند و پشت درخواست برای خویشتن داری پنهان می شوند.»
به گفته دیاکو حسینی، یک محقق ارشد مرکز مطالعات استراتژیک (بخش تحقیقاتی دفتر رئیس جمهوری ایران)، بعید است که ایران در کوتاه مدت در صدد یک پاسخ نظامی برآید اما این بدان معنا نیست که ترور فخری زاده بی پاسخ خواهد ماند: «فکر می کنم در حال حاضر، ارزیابی همه جنبه این ترور و پیگیری قانونی آن از اولویت بالاتری برای ایران برخوردار است. ایران به خوبی می داند که جنبه سیاسی این ترور هدف مهمتری برای اسرائیل است: تشدید تنش ها قبل از پایان دولت ترامپ و کشاندن ایران و ایالات متحده به مواجه شدیدتر که مسیر دیپلماسی را برای دولت بعدی ایالات متحده دشوارتر کند.» حسینی افزود که اسرائیل از این ترور چیزی به دست نخواهد آورد چرا که برنامه هسته ای ایران دیگر وابسته به افراد نیست و یک ساختار مستحکم دارد و شمار زیادی دانشمند جوان روی آن کار می کنند. او در اشاره به نخست وزیر اسرائیل گفت: «نتانیاهو با این ترور، اسرائیل را ناامن تر کرد. فهرست دانشمندان ایرانی که توسط اسرائیل ترور شده اند طولانی تر شده و سازمان های امنیتی ایران برای حفظ تعادل روانی و انتقام سیاسی برای تلافی تحت فشار هستند.» در حدود یک دهه پیش، چند دانشمند هسته ای ایرانی در حملاتی ترور شدند که اسرائیل مظنون اصلی در انجام آنها بود.
ایران در همه این مدت برنامه هسته ای خود را صلح آمیز نگه داشته است.
تریتا پارسی، معاون اجرایی موسسه کوینسی، معتقد است که احتمال پاسخ نظامی ایران به ترور فخری زاده وجود دارد. او به الجزیره گفت: «اما بعید است که (ایران) منافع آمریکا را هدف بگیرد و حتی اگر منافع اسرائیل را هدف قرار دهد، احتمالا در تلاش برای جلوگیری از تشدید تنش ها دست داشتن خود در حملات را انکار خواهد کرد.» به گفته پارسی، مقامات ایرانی هنوز درباره چگونگی واکنش به نتیجه نرسیده اند: «روحانی آشکارا اعلام کرد که ایران با پاسخ از روی بی احتیاطی، در دام اسرائیل نمی افتد. از طرف دیگر، عناصری وجود دارند که معتقدند این ترورها فقط به این دلیل رخ می دهند که ایران به حملات پیشین پاسخ نداده است و تحریکات و حملات آینده تنها در صورتی متوقف می شوند که ایران انتقام سختی برای این حمله بگیرد.» پارسی گفت که زمان پاسخ گویی ایران به چگونه پیش رفتن بحث های داخلی و واکنش کشورهای غربی و گروه بایدن به این ترور بستگی خواهد داشت: «واکنش های ضعیف خارجی، تقاضای داخلی برای پاسخ سریع ایران را تشدید می کند.»
وعده ایران درباره «انتقام سخت» برای ترور فخری زاده یادآور وعده انتقام پس از ترور سردار قاسم سلیمانی، یکی از قدرتمندترین مردان ایران، در ژانویه گذشته در حمله هواپیماهای بدون سرنشین ایالات متحده در عراق است. چند روز پس از این حمله که به دستور ترامپ صورت گرفت، ایران دو پایگاه نیروهای آمریکایی در عراق را هدف گرفت. این حملات خسارت جانی نداشتند، اما بیش از 100 سرباز آمریکایی دچار مصدومیت خفیف ضربه مغزی شدند. مقامات ایرانی از آن زمان می گویند که انتقام واقعی ترور سلیمانی عقب نشینی کامل نیروهای آمریکایی از عراق خواهد بود.
عباس اصلانی، محقق ارشد پژوهش در مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه، گفت: «ممکن است ایران در واکنش به ترور دکتر فخری زاده، مانند ترور سردار سلیمانی عمل نکند چرا که شرایط متفاوت است.» او افزود هنوز هیچ کسی مسئولیت ترور دکتر فخری زاده را بر عهده نگرفته و ایران در پاسخ خود محدودیت زمانی ندارد و بنابراین،، ایران می تواند قبل یا بعد از ورود بایدن به کاخ سفید در 20 ژانویه 2021 اقدام کند: «نکته مهم درباره زمان بندی این است که چه کسی مسئول حمله دانسته شود. اگر فقط اسرائیل مقصر باشد، ممکن است که ایران پیش از مراسم تحلیف بایدن به ترور پاسخ دهد.» او افزود، اگر آمریکا در این حمله با اسرائیل همدست بوده باشد، آنگاه منافع آمریکا در منطقه احتمالا در معرض خطر خواهند بود. اما به گفته اصلانی، این احتمال وجود دارد که پاسخ ایران حتی فراتر از اسرائیل و ایالات متحده باشد و به برخی از متحدان آنها در منطقه از جمله چندین کشور عربی را نیز در بر بگیرد. او همچنین گفت: «دست کم بخشی از پاسخ ایران ماهیت نظامی خواهد داشت، اما ایران همچنین از طریق پیگیری سیاسی موضوع، به دنبال محکوم شدن ترور از سوی کشورها و سازمان های بین المللی خواهد بود.»
مایک پومپئو، وزیر امور خارجه آمریکا، چند روز پیش از ترور دکتر فخری زاده با هدف اصلی افزایش فشار بر ایران، به منطقه سفر کرده بود.
حسین دلیریان، کارشناس دفاعی و امنیتی مستقر در تهران، می گوید شکی ندارد که آژانس اطلاعاتی اسرائیل (موساد) عامل ترور فخری زاده بوده است و ایران به این ترور پاسخ خواهد داد: «معنای این اقدام تروریستی فیزیکی این است که موساد بار دیگر از مرحله اطلاعاتی وارد مرحله عملیاتی شده است و طبیعتا مانند ترورهای قبلی دانشمندان هسته ای ایران، جمهوری اسلامی نیز در جنگ در سایه با اسرائیل فعالیت های خود را وارد مرحله عملیاتی خواهد کرد.» دلیریان افزود برخلاف باور بسیاری، انتقام دکتر فخری زاده با استفاده از موشک گرفته نخواهد شد: «تصور بر این است که این انتقام به تشدید نبرد اطلاعاتی و ورود مجدد ایران به مرحله عملیاتی و مقابله به مثل منجر می شود. ایران درباره زمان و مکان این انتقام بعدتر تصمیم می گیرد، اما شکی نیست که انتقام خواهد گرفت. و مطمئنا محدوده پاسخ گویی ایران به عاملان ترور شهید فخری زاده فقط به منطقه غرب آسیا محدود نخواهد شد.»