بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در اخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
جو بایدن در نخستین روز ریاست‌جمهوری خود امریکا را به توافق آب و هوایی پاریس و سازمان بهداشت جهانی بازگردانده است. اما این دو آخرین قراردادها و نهادهای بین‌المللی نیستند که امریکا به آن بازمی‌گردد. بایدن تلویحا اعلام کرده به بسیاری از پیمان‌ها، توافق‌ها و نهادهای بین‌المللی که دونالد ترامپ، رییس‌جمهور سابق امریکا، در چهار سال گذشته از آن خارج شده بود، باز می‌گردد. اینها نخستین اقدامات بایدن به منظور لغو تصمیمات ترامپ در حوزه سیاست خارجی از جمله خروج از توافق آب و هوایی پاریس، توافق هسته‌ای ایران و بسیاری قراردادها و نهادهای دیگر است. بازگشت به برخی از این قراردادها و نهادها سخت‌تر از بقیه است، به ویژه اگر الحاق دوباره به مجوز کنگره نیاز داشته باشد. بایدن همچنین از نظر دیپلماتیک نیز با موانعی روبرو می‌شود. استوارت پاتریک، عضو شورای روابط خارجی، می‌گوید: پرسش اصلی این است که اعتبار رهبری امریکا تا چه حد آسیب دیده است، به ویژه با توجه به اینکه امریکا نشان داده با تغییر دولت ممکن است سیاست‌های خود را 180 درجه تغییر دهد. بایدن قول داده به کدام توافق‌ها و نهادهای بین‌المللی بازگردد؟
توافق پاریس
بایدن در نخستین روز کاری خود نامه‌ای را به منظور بازگشت امریکا به توافق پاریس، مهم‌ترین توافق آب و هوایی جهان تا به امروز، امضا کرد. بر اساس این توافق، تقریبا همه کشورهای جهان موظف شده‌اند میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای خود را کاهش دهند، هر چند که این تعهدات الزام‌آور نیستند. کشورها باید تنها یک ماه زودتر بازگشت به این توافق را اعلام کنند، بنابراین امریکا تا ماه مارس دوباره عضوی از توافق خواهد بود. پس از این تاریخ، امریکا می‌تواند تعهدات خود در قبال کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای را افزایش ‌دهد و در آستانه کنفرانس آب و هوایی ماه نوامبر، به الگویی برای دیگر کشورهای جهان تبدیل شود. بایدن برنامه آب و هوایی جاه‌طلبانه‌ای را تدوین کرده و قول داده است انتشار گازهای گلخانه‌ای امریکا را تا سال 2050 به صفر برساند، ‌اما برخی اقدامات پیشنهادی او به تأیید کنگره نیاز دارد.
سازمان بهداشت جهانی
بایدن در روز نخست کاری خود امریکا را به سازمان بهداشت جهانی بازگرداند. در بحبوحه بحران کرونا، ترامپ اعلام کرد امریکا را از این سازمان خارج کرده و کمک‌های امریکا به این سازمان را قطع می‌کند، چرا که این سازمان نتوانسته نفوذ چین را کاهش دهد (البته خروج امریکا از این سازمان تا ماه ژوئیه اجرایی نمی‌شد). بایدن از بالاترین مقام درمانی امریکا یعنی آنتونی فائوچی خواسته با سازمان بهداشت جهانی وارد مذاکره شود. فائوچی تأیید کرد که امریکا به کوواکس نیز می‌پیوندد. کوواکس ابتکاری است که سازمان ملل برای توزیع دو میلیارد دوز واکسن کرونا در سرتاسر جهان تا پایان سال 2021 به راه انداخته است.
توافق هسته‌ای ایران
بایدن قول داده امریکا را به توافق هسته‌ای با ایران، موسوم به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بازگرداند، اما احیای این توافق کار ساده‌ای نیست. دولت ترامپ پس از خروج از برجام در سال 2018 تحریم‌های امریکا علیه ایران را افزایش داد. تهران نیز در واکنش به این اقدام امریکا، اجرای تعهدات هسته‌ای خود ذیل برجام را متوقف کرد. بایدن اعلام کرده اگر ایران اجرای تعهدات خود را از سر بگیرد، امریکا نیز به برجام باز می‌گردد. مقامات ایرانی نیز تمایل خود برای انجام این کار را اعلام کرده‌اند. اما بایدن این را نیز گفته که می‌خواهد با ایران بر سر یک توافق جدید در خصوص برنامه موشکی ایران و حمایت این کشور از متحدان منطقه‌ای خود وارد مذاکره شود. با این حال مقامات ایرانی این مساله را به کلی رد کرده‌اند. ممکن است چنین توافقی نیازمند تأییدیه کنگره باشد.
شورای حقوق بشر سازمان ملل
بایدن در جریان کارزار انتخاباتی خود اعلام کرد به شورای حقوق بشر سازمان ملل بازمی‌گردد. ترامپ پیشتر امریکا را از شورای حقوق بشر خارج کرده بود، چرا که معتقد بود این شورا تصمیمات ضد اسراییلی می‌گیرد و کشورهایی نظیر چین و ونزوئلا که به گفته او ناقضان حقوق بشر محسوب می‌شوند نباید عضو این شورا باشند. پاتریک می‌گوید امریکا تا اواخر سال جاری میلادی نمی‌تواند برای تصدی یکی از پست‌های اصلی شورا نامزد شود، بنابراین بایدن احتمالا از چند ماه باقی‌مانده برای اثبات اینکه بازگشت به شورا ارزشمند است، استفاده خواهد کرد.
توافق‌ها و نهادهایی که ممکن است امریکا به آن بازگردد
توافق همکاری ترانس پاسیفیک (تی‌پی‌پی): در سال 2017 ترامپ امضای امریکا از توافق همکاری ترانس‌پاسیفیک (تی‌پی‌پی) را پس گرفت. این توافق‌نامه تجاری محور سیاست باراک اوباما، رییس‌جمهور اسبق امریکا، در قبال آسیا بود، اما هیچگاه کنگره آن را تأیید نکرد. پس از خروج امریکا، یازده کشور دیگر عضو این توافق به نسخه جدیدی از آن دست یافتند و آن را توافق جامع و پیشرو همکاری ترانس‌پاسیفیک نام نهادند. بایدن در دوران معاون اولی اوباما از تی‌پی‌پی حمایت کرده بود و در سال 2019 به شورای روابط خارجی گفته بود «ایده‌ای که در پس این توافق وجود دارد، ایده خوبی است». در انتخابات اولیه حزب دموکرات بایدن گفته بود حاضر است در مورد تی‌پی‌پی مجددا پای میز مذاکره بنشیند و به نگرانی‌هایی که برخی دموکرات‌ها مطرح کرده‌اند رسیدگی کند. از جمله این نگرانی‌ها می‌توان به بحث محیط زیست و حقوق کارگران اشاره کرد.
نیو استارت: بایدن احتمالا تلاش‌ها برای احیای آخرین توافق باقی‌مانده با روسیه در حوزه کنترل تسلیحات – یعنی پیمان کاهش تسلیحات راهبردی جدید (نیو استارت)– را ادامه خواهد داد. مقامات امریکایی می‌توانند برای تمدید این توافق که در ماه فوریه منقضی می‌شود با روسیه مذاکره کنند. دولت ترامپ برای تمدید این توافق مشغول مذاکره با روسیه بود، اما هیچگاه به توافق نرسید. (ترامپ پیشتر از یک توافق تسلیحاتی دیگر با روسیه به نام آی‌ان‌اف خارج شده بود.)
پیمان آسمان‌های باز: امریکا از پیمان آسمان‌های باز نیز که به امضاکنندگان اجازه می‌دهد پهپادهای خود را با اهداف شناسایی به حریم هوایی یکدیگر بفرستند، خارج شد. پس از امریکا، روسیه نیز از این توافق خارج شد. دولت بایدن احتمالا مجبور می‌شود از مجلس سنا بخواهد بار دیگر این توافق را تصویب کند، هر چند ممکن است برای انجام این کار میانبرهای قانونی نیز وجود داشته باشد.
پیمان تجارت تسلیحات: ترامپ امریکا را از پیمان تجارت تسلیحات نیز که استانداردهای جهانی در حوزه تجارت تسلیحات متعارف وضع می‌کند، خارج کرد. البته اقدام ترامپ تغییر چندانی ایجاد نکرد. اوباما این پیمان را در سال 2013 امضا کرد، اما سنا هیچگاه آن را تأیید نکرد. در نتیجه امریکا از معدود کشورهایی بود که پیمان را امضا کرده اما آن را تصویب نکرده است. بایدن ممکن است بار دیگر آن را امضا کند، اما احتمالا سنا با تصویب آن مخالفت می‌کند.
یونسکو: امریکا از سال 2011 که یونسکو سرزمین‌های فلسطینی را به رسمیت شناخت، به این نهاد کمک مالی نکرده است. ترامپ به همین بهانه عضویت امریکا را در این سازمان لغو کرد. بایدن برای ازسرگیری تأمین مالی یونسکو احتمالا به تأییدیه کنگره نیاز خواهد داشت.
ترجمه گلی اصغری