بزرگنمايي:

ایرانیان جهان -
سرمقاله سیاست روز/ از قانونگذاری تا نظام قانونگرایی؟!
٦٨
٠
سیاست روز / « از قانونگذاری تا نظام قانونگرایی؟! » عنوان سرمقاله روزنامه سیاست روز به قلم دکتر محمدرضا ناری ابیانه است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
در ادبیات دانشگاهی و اجتماعی، هر گاه پیرامون قانون و وضعیت آن در جامعه بحث و بررسی صورت می گیرد بدون درنگ از واژه ترکیبی قانونگذاری استفاده می شود. با استفاده از این واژه، فرآیندهای اصلی مرتبط با قانونگذاری یعنی تصویب در مجلس شورای اسلامی و تایید و تفسیر در شورای نگهبان مطرح می گردد.
بررسی های دقیق نشانگر این حقیقت است که قانونگذاری مصطلح با معنای متداول، بخش میانی فرآیندی چند مرحله ای و پیچیده است که در تحلیل‌ها معمولا مراحل آغازین و پایانی آن نادیده گرفته می شود. در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مراحل مرتبط با قانون و قانونگذاری شامل مرحله تدوین لایحه در دولت، تدوین طرح در مجلس شورای اسلامی، تصویب در مجلس شورای اسلامی، تایید و تفسیر در شورای نگهبان، اجرای قانون در دولت و نظارت بر حسن اجرای قانون در قوه قضاییه و مجلس شورای اسلامی انجام می شود. به علاوه اینکه انجام مرحله تحلیل نیاز قبل از تدوین و انجام مرحله تبلیغ بعد از اجرای قانون در جامعه به منظور قانون پذیری مردم ضروری است.
شاید نتوان واژه مرکب قانونگذاری را به همه این مراحل اطلاق کرد. مراحل مقدماتی قبل از تصویب مجلس شورای اسلامی و مراحل انتهایی بعد از تایید شورای نگهبان در سرنوشت قانون بسیار مهم اند که معمولا بصورت جدی مورد توجه قرار نمی گیرند. از این رو بجاست که بجای استفاده از واژه ترکیبی قانونگذاری از واژه ترکیبی قانونگرایی استفاده شود تا مراحل دارای گرایش به قانون در کنار قانونگذاری مطرح شود تا ذهن بر حسب عادت مرسوم مسئولیت‌های مرتبط با قانون در حوزه تصویب، تأیید و تفسیر را معرفی نکند.
به عبارت دیگر برای گسترش مفهومی قانون و قانونگذاری به همه زمینه‌های مرتبط بویژه عرصه‌های سرچشمه و سرنوشت قانون، ناگزیر به دقت در پیوندهای قانون در جامعه هستیم.
نادیده گرفته شدن مراحل ابتدایی و پایانی کار قانون در جامعه است که موجب بروز آسیب های جدی در اداره امور کشور شده است. پیدایش قانون به مراحل قبل از تصویب و سرنوشت قانون به مراحل پس از تایید مرتبط است. قانونی که به درستی موضوع تحلیل نیاز آن مورد بررسی قرار نگرفته است، نمی توان قانون نامید. قانونی که در مورد اجرا و تأثیر خود در جامعه، بی تفاوت باشد، نباید قانون نامید چرا که قانون بد در خلال اجرای نادرست یا سلیقه‌ای، جز افزودن به حجم مشکلات در زندگی مردم نتیجه دیگری ندارد.
گزاره های موسوم به قانون، لاشه‌های بدون کارآمدی اند که شبهه قانون و قانون نما نام دارند و در پدیده مخرب تورم قانون و قانونگذاری موجب قانون گریزی، قانون ستیزی، ناامنی حقوق و تکالیف جامعه و عدم حاکمیت قانون می‌شوند. بنابراین برای پیشرفت جامعه در مسیر تعالی، ضروری است که مفهوم قانون در همه گرایش های مهم و تأثیرگذار مورد ملاحظه قرار گیرد. در نظام قانونگرایی به ترتیب مجمع تشخیص مصلحت، دولت، مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان، دستگاه‌های نظارتی و مردم دارای نقش بی بدیل اند و قانون از ابتدایی ترین مراحل تا پایانی ترین مراحل اثر بخشی مورد توجه است. بازتعریف مفهوم قانونگرایی به معنای جامع می‌تواند تحلیل مناسبی از چیستی، چرایی و چگونگی بروز و تشدید مشکلات متعدد در زندگی مردم بدست دهد و مسیر برون رفت از مشکلات را تعیین نماید.
در «نظام قانونگرایی» تمامی جوانب و زوایای پیدا و پنهان مرتبط با قانون و قانونگذاری در فرآیندی هماهنگ بین حاکمیت و جامعه بصورت رابطه ای پویا و دو طرفه در جریان است.
نظام قانونگرایی در قالب ابرسیستمی پیچیده می‌تواند به تحلیل پیچیدگی های مشکلات امور کشور و ارائه راهکارهای مؤثر برای آن بپردازد.
ناگفته نماند که تجربه چهار دهه قانونگذاری و اجرا در ایران تنها بخشی از پدیده عظیم نظام قانونگرایی را مورد توجه قرار داده است. میراث قوانین موجود و قانونگذاران و مجریان قانون که تاکنون تلاش های فراوانی در این زمینه انجام داده‌اند عصاره همه دانایی ها و توانایی های پیشینیان است که در حل مشکلات زندگی مردم دارای قدرت محدودی است. بدون تردید با جامع نگری در این حوزه می‌توان به تحقق تحول به معنای اصیل کلمه امیدوار بود که در یکی از مهمترین برهه های تاریخ این مرز و بوم جز با عبور از افراد، گروه‌ها، جناح ها و روش‌های ناکارآمد گذشته میسر نخواهد بود. جامعه نیازمند جوانگرایی و نوگرایی خردورزی در عرصه قانونگرایی است. از جوانانی که همچون پیران بیندیشند و عمل کنند کاری ساخته نیست. باید مراقب بود که جوان گرایی بدون تحول در اندیشه قانونگرایی، نشانی غلطی است که حامیان وضع موجود برای دوره بعدی مجلس شورای اسلامی در سال جاری به جامعه ارائه می‌کنند. جوانی به خودی خود تحول آفرین نیست و نیازمند تلاش طاقت فرسایی است که از سال ها پیش آغاز شده باشد تا امروز به بار نشسته باشد نه اینکه از امروز آغاز شود!