بزرگنمايي:

سرزمین ایرانیان- انسان­ها در زندگی روزمره خود با وسایل، تجهیزات و محیط­‌های گوناگونی مواجه می­‌شوند. عدم تطابق و تناسب میان محیط خارجی، توانمندی‌­های فردی و ویژگی‌های روحی و جسمی، موجب بروز خسارات فراوانی در جنبه­‌های گوناگون زندگی می‌شود. ازآنجایی‌که در بیشتر موارد، انسان است که از این وسایل و ابزارها استفاده می‌­کند، بنابراین طراحان و مهندسین باید برای اطمینان از راحتی، ایمنی، کارایی و سلامت استفاده از این تجهیزات توانایی­‌ها و محدودیت­‌های فیزیک و بدنی انسان را در طراحی و ساخت وسایل در نظر بگیرند.

در این راستا، به عقیده محققان، ارگونومی می‌تواند به‌­عنوان رهیافتی کارآمد، به یاری انسان بشتابد. یکی از نتایجی که از طراحی ارگونومی به دست می‌آید راحتی یا به‌عبارت‌دیگر، کاهش ناراحتی است. متخصصین ارگونومی با بهینه کردن تناسب بین انسان، ماشین و محیط، کارایی سیستم‌ها را بهبود بخشیده‌­اند. در این رابطه، یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های انسان، نوشتن است که عملی در زمره فعالیت‌های ظریف حرکتی به‌حساب می‌آید. کودکان دانش‌آموز، در بیشتر زمان کلاس در مدرسه یا کلاس‌­های آموزشی دیگر، در حال نوشتن با مداد هستند. لذا مداد ازجمله نوشت‌­افزارهایی است که باید برای کمک به کودکان در تشکیل الگوهای درست نوشتن، به­‌خوبی طراحی شود.

در همین رابطه، گروهی از محققان کشورمان در مطالعه‌ای پژوهشی، به ارزیابی ناراحتی موضعی در مدادهای رایج و یک مداد ارگونومیک طراحی‌شده با مقیاس ناراحتی موضعی در دانش آموزان مقطع ابتدایی پرداخته‌اند.

در این مطالعه، پژوهشگرانی از دانشگاه علوم پزشکی همدان، آزمایش‌های خود را بر روی دانش‌­آموزان مقطع ابتدایی انجام دادند. این محققان، مدادی را با ویژگی­‌های ارگونومیک با استفاده از نرم‌­افزار سه‌بعدی طراحی کرده و سپس با استفاده از دستگاه فرز ساختند.

در مرحله بعدی آزمایش، متنی که از کتاب فارسی الهام گرفته شده بود، برای نوشتن کودکان در نظر گرفته شد و از آن‌ها خواسته شد تا با مدادهای همیشگی و همچنین مداد جدید خود از روی متن بنویسند. درنهایت نیز برای بررسی ناراحتی موضعی مدادهای مورداستفاده و نیز مداد طراحی‌شده، از پرسشنامه ناراحتی وضعیتی موضعی یا اصطلاحاً LPD استفاده شد.

شکل مداد طراحی‌شده، شبیه شکل حرف Z انگلیسی است که مزایای خاصی در استفاده از نوشت‌­افزار نشان می‌­دهد و پایه‌­ای برای تحقیق گسترده در محیط مدارس را فراهم می‌­کند.

نتایج حاصل از تجزیه‌وتحلیل داده‌­های به‌دست‌آمده نشان داد که دانش آموزان در نواحی ساعد، شانه، بند اول انگشت شست و اشاره بیشترین احساس درد را هنگام نوشتن با مداد رایج احساس می‌کنند. اما در استفاده از مداد طراحی‌شده، این عوارض گزارش نشد.

به گفته نسرین نوری، کارشناس ارشد گروه ارگونومی دانشگاه علوم پزشکی همدان و همکارانش در این پژوهش: «هنگامی‌که ابزار دستی بر اساس راحتی ارزیابی می­‌شود، نه‌تنها باید ناراحتی را اندازه­‌گیری کند، بلکه باید جنبه‌­های عملکرد و تعامل فیزیکی را نیز موردتوجه قرار دهد. طراحان برای طراحی ابزارهای دستی که باعث راحتی زیادی می­‌شوند، باید بر عملکرد و تعامل فیزیکی تمرکز کرده و از ناراحتی جلوگیری کنند».

این محققان در خصوص نتایج به‌دست‌آمده از پژوهش خود می‌گویند: «در مطالعه ما مشخص شد که استفاده از مدادهای رایج، موجب بروز ناراحتی موضعی به‌ویژه در انگشت شست و اشاره، ساعد و شانه می‌­شود. بر اساس نتایج این مطالعه استفاده از مداد ارگونومیک برای کودکانی که برای مدت‌زمان طولانی به وظیفه نوشتن مشغول هستند، باعث کاهش ناراحتی‌­های موضعی وارد بر نواحی مذکور می‌­شود».

نوری و همکارانش که یافته‌های تحقیق خود را در مجله «ارگونومی» متعلق به انجمن ارگونومی و مهندسی عوامل انسانی ایران به چاپ رسانده‌اند، استفاده از نتایج این پژوهش را برای طراحی مدادهایی که عمل نوشتن را برای دانش‌­آموزان آسان می‌کند، مفید دانسته و پیشنهاد کرده‌اند مدادی بر اساس ویژگی‌­های آنتروپومتری کودکان این مرز و بوم طراحی و ساخته شود.