بزرگنمايي:

سرزمین ایرانیان- این موضوع که زنان در طول تاریخ در جریان مهاجرت­‌ها و تصمیم‌گیری‌های مربوط به آن حضور داشته‌اند، واقعیتی است که اغلب مغفول مانده است. در برخی موارد، هرچند زنان ظاهراً حضور ندارند و ما زنان را رسماً در جایگاه تصمیم‌گیرنده نمی‌­بینیم، اما درواقع رهبران پشت پرده، آنان‌ هستند. بنابراین، تصویر عمیقاً شکل­‌گرفته در باب زنان به‌عنوان افرادی بی‌­تحرک و تابع خانه و خانواده، مطلقاً تصویر درستی بالاخص در بحث مهاجرت نیست!

بر اساس آمارهایی که محققان ارائه داده‌اند، در دوره سال‌­های  1385 تا 1390، بیش از 44 درصد مهاجران جابه­‌جاشده بین استان­‌های کشور را زنان تشکیل داده‌­اند. در سال 1385 حدود 72 درصد از زنان مهاجر در کل کشور به دلیل پیروی از خانوار جابه­‌جا شده‌­اند که این رقم در سال 1390 حدود 69 درصد بوده است. طبق این آمارها، واردشدگان به استان تهران بیشترین نسبت مهاجران تبعی کل کشور در دو سرشماری یادشده را تشکیل می­‌دهند. درواقع، استان تهران از سویی بالاترین سهم در پذیرش مهاجران تبعی را داشته و از سوی دیگر نخستین مقصد مهاجرتی زنان بوده است.

به‌منظور بررسی و کاوش بیشتر این موضوع، محققانی از دانشگاه تهران در پژوهشی کاربردی سعی کرده‌اند نقش زنان را در فرایند تصمیم‌گیری مهاجرت خانوادگی به استان تهران به شکلی علمی مورد ارزیابی قرار دهند.

در این پژوهش، از تکنیک پیمایش استفاده‌شده و در آن، تعداد 500 نفر از زنان مهاجر متأهل در شهرهای تهران و ملارد با ابزار پرسش­نامه مورد بررسی واقع شده‌اند.

نتایج این بررسی‌ها نشان می‌دهد که رضایت از مبدأ مهاجرت با میزان مشارکت زنان در فرایند تصمیم‌­گیری مهاجرت خانوادگی به استان تهران رابطه منفی و معنادار دارد. این بدان معنی است که هرچه زنان نارضایتی بیشتری از محل زندگی اولیه خود داشته‌اند، میزان مهاجرت آن‌ها به سمت تهران، روند بیشتری را به خود اختصاص داده است.

بر اساس این یافته‌ها، قدرت زنان در خانواده با میزان مشارکت آنان در فرایند تصمیم‌گیری مهاجرت خانوادگی رابطه مثبت و معنادار داشته است. همچنین، نتایج، گویای آن است که مشارکت زنان در تصمیم­‌گیری مهاجرت­‌های زن‌محور در مقایسه با مهاجرت‌­های شوهرمحور و نیز مهاجرت­‌های فرزندمحور، تفاوت معناداری به نفع مهاجرت‌­های نوع اول دارد.

سراج‌الدین محمودیانی، محقق جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران و همکارش در این پژوهش می‌گویند: «علاوه بر این‌ها، سطح تحصیلات زنان از متغیرهای تأثیرگذار بر مشارکت آنان در جریان مهاجرت است و درمجموع، نتایج گویای آن است که ویژگی­‌های فردی زنان در مقایسه با مشخصات شوهرانشان در جریان مهاجرت‌­های خانوادگی اهمیت بیشتری دارند. درواقع، نتایج این پژوهش از آن حکایت دارند که زنان، مشارکت نسبتاً بالایی در فرایند تصمیم­‌گیری مهاجرت خانوادگی دارند».

این محققان می‌افزایند: «یافته‌­های ما نشان می‌دهد که زنان، مهاجرت خانوادگی را راهبردی جهت تحقق خواسته‌­های فردی و خانوادگی می­‌بینند. رهایی از محدودیت‌­های اجتماعی و فرهنگی مبدأ، بهبود وضعیت اقتصادی خانواده و تأمین آینده‌­ای بهتر برای فرزندان، کارکردهای مهاجرت خانوادگی از نگاه زنان است. لذا انتظار می‌­رود با ادامه روند بهبود وضعیت اجتماعی زنان، مشارکت آنان در مهاجرت‌­های خانوادگی افزایش یابد».

محمودیانی و همکارش که نتایج پژوهش خود را در نشریه «زن در توسعه و سیاست» منتشر کرده‌اند، اعتقاد دارند: «با عنایت به این‌که تحصیلات و زمینه ارتباطات با مقصد، از متغیرهای تأثیرگذار و معنادار بر مشارکت زنان در جریان مهاجرت بوده است، باید گفت زنان ایرانی که امروزه تحصیلات بالاتری کسب کرده‌­اند، به واسطه همین تحصیلات دانشگاهی، سرمایه اجتماعی و ارتباطات قوی­تری با شهرهای بزرگ ازجمله تهران دارند و حتی در برخی موارد پیشگام­‌اند. پس انتظار می‌رود که افزایش مشارکت زنان در جریان مهاجرت خانوادگی قوی‌تر نیز ­شود. بی­‌تردید، ورود زنان به شهرهای بزرگ به تغییر در سبک رفتاری و زندگی آن‌ها می­‌انجامد و مطالعات آتی می‌­توانند بر این حوزه­‌ها تمرکز کنند».

گفتنی است، نشریه «زن در توسعه و سیاست» که وابسته به مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران است، اولین فصلنامه دانشگاهی درباره مسائل زنان است که به طرح مباحث اجتماعی، رفتاری، اقتصادی و سیاسی مربوط به زنان ایران می‌پردازد.