بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - اروپا در ایستگاه آخر تصمیم‌گیری
٥٣
٠
آرمان ملی / متن پیش رو در آرمان ملی منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست.
یک «نه» بزرگ به مذاکره تحت تحریم و 2 «آری» بزرگ به مذاکره واقعی و صلح منطقه‌ای رمز موفقیت رئیس‌جمهور در نیویورک بود. سفری که اروپایی‌ها منتظر آن بودند که با لطایف الحیل ماهی خود را از آن صید کنند و با هر نحو شده زمینه دیدار روحانی و ترامپ را فراهم سازند، اما رئیس‌جمهور کشورمان با اظهاراتش آب پاکی را روی دستان آمریکا و تروئیکای اروپا ریخت. حال اروپایی‌ها مانده‌اند و انجام تعهداتشان در قبال ایران. اگر به انجام تعهدات بپردازند توافق مثل سابق ادامه می‌یابد و جهان در صلح وآرامش گذران روزگار می‌کند، اما اگر متمایل به آمریکا شوند مشخص نیست که بجز تروریسم، موادمخدر، قاچاق و... با چه چیزهایی مواجه شوند. هرچند فروپاشی برجام برای ایران نیز بسیار گران تمام خواهد شد، اما قدر مسلم این اروپا و آمریکا بودند که به سنت گذشته زیر توافق زده‌اند و نتوانسته‌اند از پس تعهدات سپرده خود بر آیند و ایران سر بلند خواهد بود.
ناتوانی و گستاخی
هر چند بسیاری از تحلیلگران عرصه روابط بین‌الملل پیش از عزیمت رئیس‌جمهور کشورمان به نیویورک بر این عقیده بودند که روحانی در این سفر می‌تواند در مذاکره با اروپایی‌ها آنها را به انجام تعهدات خود در قالب برجام در قبال ایران راضی کند، اما رویکرد اروپایی‌ها نسبت به ایران آن چیزی نبود که طرف ایرانی انتظارش را می‌کشید. این در حالی است که طی ماه‌های اخیر با ملاحظه رویکردها و عملکردهای اروپا و آمریکا به راحتی می‌شد حدس زد که در نیویورک نیز عملا اتفاقی نخواهد افتاد. چرا که آنچه در سر تروئیکای اروپا می‌گذرد با آنچه در ذهن مقامات ایرانی می‌گذرد دو مفهوم کاملا متفاوت است. اروپایی‌ها که امروز بیش از هر زمان دیگری مشخص شده از پس تعهدات سپرده در برجام بر نمی‌آیند درصدد بودند در نیویورک با رندی خاصی شرایط را برای دیدار روحانی و ترامپ آماده کنند تا مساله برجام را به نوعی به مساله ایران وآمریکا تبدیل کرده و خود در کناری به تماشا بنشینند. کما اینکه خود اروپایی‌ها در نیویورک اذعان کردند که ما طرف دعوا نیستیم. این در حالی است که روحانی و مردانش برای مذاکره جهت حصول نتیجه عملی از سوی اروپایی‌ها رفته بودند و گرنه رویکرد آمریکا در قبال ایران و متقابلا ایران در قبال آمریکا از پیش مشخص بود. لذا پر واضح است که چرا روحانی به اروپایی‌ها به جهت عمل‌نکردن به تعهداتشان می‌تازد. ظریف نیز در حاشیه مجمع عمومی در جلسه 1+4 با اروپایی‌ها نسبت به آینده برجام هشدار داده و با تلنگری به آنها از ادامه کاهش گام به گام تعهدات برجامی ایران خبر داده است. همین موضوع نیز موجب شده تا اروپایی‌ها نسبت به برداشته شدن گام چهارم ایران ابراز نگرانی کنند و تلویحا ایران را تهدید به خروج از برجام کنند. آنچه مسلم است اروپایی‌ها توان ایستادگی و مقابله با آمریکا را ندارند؛ لذا ترجیح می‌دهند که به جای آمریکا ایران را محبور به تغییر شرایط کنند. رویکردی گستاخانه که از ناتوانی تروئیکای اروپایی ناشی می‌شود. قدر مسلم ایران از مواضع خود کوتاه نخواهد آمد و همانطور که رئیس‌جمهور در سخنرانی خود گفت: «برجام برای ایران حداقل بود؛ اگر بیشتر می‌خواهید بیشتر بپردازید» لذا اروپایی‌هایی که یک سال تمام با بیانیه‌های سیاسی بی‌مصرف وقت تلف کردند و در آخر سازوکاری ناقص الخلقه چون اینستکس را که هیچ کارکردی نیز نداشته برای ایران گشوده و نتوانستند حتی از پس تعهدات خود بر آیند قاعدتا نخواهند توانست بیش از این نیز منافع ایران را تامین کنند.
از این جهت هر ناظر آگاه و بی‌طرفی می‌تواند شهادت دهد که ایران به بند بند برجام متعهد بوده و به گزارش خود آژانس به تمامی تعهدات خود عمل نموده، اما حال که طرف‌های مقابل نقض پیمان کرده و بد عهدی می‌کنند بر ایران حرجی نیست اگر نخواهد برجام را کامل اجرا کند.
تبعات خروج احتمالی
قطع به یقین در ماه‌های آتی خبرهای بسیار مهمی در خصوص برجام و آینده آن خواهیم شنید که از دو حال خارج نیست. نخست اینکه اروپایی‌ها به تعهدات خود عمل کنند و ایران نیز از کاهش تعهدات گام‌به‌گام باز گردد و به روال سابق به کل برجام عمل کند. این رویکرد موجب خواهد شد که آمریکا نیز خواهی نخواهی از مواضع زیاده‌خواهانه‌اش کوتاه آمده و طبق خواسته طرفین توافق عمل کند. رویکرد دیگری که محتمل به نظر می‌آید نیز اینکه اروپایی‌ها به همین نحو به وقت‌کشی، اتلاف وقت و عدم عمل به تعهدات خود ادامه دهند تا ایران گام چهارم خود را بردارد و آنها نیز آنطور تهدید کرده‌اند از برجام خارج شوند. حال این پرسش پدید می‌آید که اساسا خروج اروپا از برجام به نفع آنهاست یا به ضرر آنها؟ اگر آنطور که اروپایی‌ها می‌گویند برجام را توافقی امنیتی تلقی کنیم قطعا خروج آنها از برجام وضعیت سابق پیشابرجام را تداعی خواهد کرد. یعنی ورود آزاد مواد مخدر، قاچاق و از همه مهم‌تر تروریسم به داخل اروپا؛ چیزی که طی چند سال پیش از برجام اروپایی‌ها را تا مرز فلج کردن پیش برده بود. هرچند ایران نیز به نوبه خود بسیار متضرر خواهد شد چرا که کشورمان به لحاظ اقتصادی نمی‌تواند آنطور که باید مانور قدرت خود را ادامه دهد. هر چند اکنون نیز حضور اروپایی‌ها در برجام نفعی به حال ایران ندارد و صرفا منتی است بر ایران به جهت حفظ توافق. البته مهم‌تر از آن احتمال اجماع جهانی علیه ایران است که ترامپ بسیار به دنبال آن است. گرچه راه حل سوم، اما بعید نیز به‌نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها امتیازاتی به ایران بدهند تا شرایط به گونه دیگری پیش برود. اظهارات اخیر ترامپ که گفته «مایل به جنگ با ایران نیستیم و دنبال راهکار صلح هستیم» نشان می‌دهد که آنها درصدد راهی برای این امر می‌گردند هرچند همانطور که گفته شد چندان محتمل نیست.
در نهایت...
آینده برجام به رویکرد ایران و اروپایی‌ها بستگی دارد آنها به دنبال تغییر توافق و توافقی جدید هستند یا دستکم توافق ایران وآمریکا بر مبنای همین توافق؛ اما ایران در این شرایط نه با آمریکا مذاکره می‌کند نه تن به توافق مجدد می‌دهد. لذا آنچه می‌ماند اختلاف و در نهایت خروج طرفین از برجام است. لذا اگر این اتفاق رخ دهد به‌نظر نمی‌رسد که حامیان دولت و دیپلماسی حداقل طی چند سال آینده بتوانند جایگاهی در صحنه سیاسی کشور داشته باشند.