بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - بازگشت رونق به بازار سهام
٣٣
٠
دنیای اقتصاد / با آغاز تلاطمات ارزی از نیمه دوم سال 96 شاهد تغییراتی وسیع در بورس تهران بوده‌ایم. بررسی روند تغییرات شاخص کل بازار سهام نشان می‌دهد اینک سومین دوره رونق را طی دو سال اخیر تجربه می‌کنیم. بر خلاف دو دوره قبلی که محوریت رشد دماسنج اصلی بورس شرکت‌های بزرگ صادرات‌محور بودند، در مقطع کنونی پیشران‌های بازار سهام تغییر پیدا کرده‌اند. به‌طوری که با ورود پول‌های تازه از سوی سهامداران خُرد، صنایع غیرکالایی در صدر فهرست نمادها با بیشترین رشد قیمت و اثرگذاری بر نماگر اصلی بورس تهران خودنمایی می‌کنند.
با بررسی تاریخی بورس تهران طی دو سال گذشته به نظر می‌رسد با پشت سر گذاشتن دو دوره رونق، هم‌اکنون در موسم سومین شکوفایی سهام هستیم. در دو دوره قبلی عمده رشد شاخص کل بورس به واسطه افزایش قیمت سهام شرکت‌های کامودیتی‌محور بود. اما به نظر می‌رسد در دوره حاضر این الگو تغییر یافته و این بار اتکای دماسنج اصلی بازار تنها به سهام کالایی نیست. در نیمه دوم معاملات روز سه‌شنبه عرضه‌ها در بازار افزایش یافت و روند صعودی نماگر اصلی بورس تهران معکوس شد. این رفتار نزولی طی روز گذشته نیز ادامه یافت. تا جایی که در کمتر از یک ساعت از آغاز معاملات شاخص کل بازار سهام با افت 4500 واحدی مواجه شد. اما رفته‌رفته با تقویت معاملات اغلب صف‌های فروش برچیده شد و بسیاری از سهم‌ها به محدوده مثبت معاملات بازگشتند. با این حال تا ساعت پایانی دادوستدها نماگر اصلی بورس تهران با افت 2400 واحدی همراه بود. اما با بازگشایی نماد «وبملت» بعد از سه ماه و نیم توقف، شاخص کل بورس تهران با جهشی بالغ بر 2500 واحد به محدوده مثبت بازگشت. در همین راستا می‌توان خاطر نشان کرد در روزی که نمادهای کالایی فشار زیادی را بر نماگر بازار وارد کردند در سمت مقابل سهام بانکی و خودرویی با حمایت از این نماگر اجازه افت آن را ندادند و برآیند کلی این دو نیروی متقابل منجر به رشد 21 واحدی دماسنج بورس تهران شد.
مهر 96 تا خرداد 97: سرکوب قیمتی
با بررسی روند قیمتی سهام، شاخص‌های بورس تهران و متوسط ارزش معاملات خرد رفتار معامله‌گران طی مدت دو ساله‌ مهر 96 تا زمان حاضر را می‌توان به 5 دوره تقسیم کرد. اولین دوره مهر 96 تا انتهای خرداد سال 97 است. این دوره را می‌توان شروع تلاطمات ارزی اخیر و ایجاد تورم‌های نسبتا سنگین عنوان کرد؛ بر این 9 ماه می‌توان نام دوره پیش‌رونق نیز نهاد. در این دوره شاهد رشد 27 درصدی دماسنج اصلی بازار در برابر رشد خفیف نماگر هم‌وزن با اثرگذاری یکسان نمادها هستیم. به نظر می‌رسد دلیل اصلی این اختلاف رشد بین دو شاخص مطرح بورس تهران در رفتار قیمتی سهام کالایی و غیر کالایی باشد. به‌طوری که در دوره مزبور شاهد جهش 92 درصدی قیمت دلار آزاد از 3900 تومان در ابتدای مهر 96 تا حدود 7500 تومان در پایان خرداد 97 هستیم.
رشد قابل‌توجه نرخ دلار در کنار شرایط مطلوب بازار جهانی باعث شد تا بورس‌بازان به سهام شرکت‌های کامودیتی‌محور اقبال بالایی نشان دهند و با محوریت این دسته از شرکت‌ها شاخص کل بازار سهام بازدهی 27 درصدی را به ارمغان بیاورد. این در شرایطی بود که در این دوره شاهد تصویب ارز تک‌نرخی 4200 تومانی به‌عنوان نرخ مرجع بودیم و شرکت‌ها حق فروش ارز حاصل از صادرات خود به نرخ بازار را نداشتند. با این حال اشراف به عدم توانایی دولت برای سرکوب نرخ دلار به اشتیاق بالا برای خرید سهم‌های کالایی منجر شد.
در جبهه‌ مقابل، سهام غیرکالایی عموما در حال درجا زدن یا حتی افت قیمتی بودند. به‌طوری که نماگر هم‌وزن در دوره مذکور تنها 3درصد رشد را تجربه کرد. به نظر می‌رسد دو عامل در این اتفاق دخیل بوده است. عامل اول مقاومت شدید دولت در برابر افزایش نرخ محصولات این دسته از شرکت‌ها بود. دومین عاملی که برای عدم حضور پررنگ معامله‌گران در سمت خرید این دسته از سهام ذکر می‌شود رونق بازارهای جهانی در دوره مذکور و جذابیت سهام کالایی و بزرگ است.
رونق بورس با تورم و آزادسازی ارزی
طی 4 ماه بعدی، یعنی از ابتدای تیر 97 تا آخر مهر ماه همین سال شاخص کل بورس تهران جهش 72 درصدی را ثبت کرد. در نیمه مرداد سال 97 بود که عبدالناصر همتی، رئیس کل بانک مرکزی آغاز به کار بازار ثانویه ارزی را اعلام کرد. به این ترتیب اجبار بسیاری از شرکت‌های بورسی بر فروش ارز حاصل از صادرات خود با نرخ 4200 تومان به ازای هر دلار برچیده شد. بعد از این تصمیم بود که روند صعودی بورس تهران شدت بیشتری یافت. محوریت رشد در این دوره نیز با سهام کالایی و به خصوص شرکت‌های صادراتی بود. اما در سمت مقابل با نمایان شدن آثار تورمی اقبال بورس‌بازان به سهام غیر کالایی هم افزایش یافت. در این بازه 4 ماهه شاخص قیمت مصرف‌کننده رشد بیش از 20 درصد را تجربه کرد و طی همین مدت رشد 56 درصدی نماگر هم‌وزن به ثبت رسید. در همین حال دلار در بازار آزاد باز هم با سرعت رشد کرد و در 4 ماهه مزبور بازدهی 87 درصدی را به ثبت رساند. در مقابل روند نزولی در بازارهای جهانی شدت گرفت. البته نفت برنت در این مدت به روند صعودی خود ادامه داد.
استراحت با رکود دلار
از ماه آبان تا پایان سال 1397 رکودی فراگیر بر بورس تهران چیره شد. به‌طوری که نماگر اصلی بازار سهام با افت 5 درصدی مواجه شد و شاخص هم‌وزن نیز تنها 14 درصد رشد داشت. برخی از گروه‌های کوچک‌تر بازار در این دوره به رشد پرشتاب خود ادامه دادند. به‌عنوان مثال می‌توان به شاخص صنایع قندی، لاستیک و محصولات غذایی اشاره کرد که در دوره مذکور به ترتیب بازدهی‌های 45، 23 و 21 درصدی را به ثبت رساندند. به نظر می‌رسد رشد پرشتاب تورم در این روند بی‌تاثیر نبوده است. البته برخی دیگر از گروه‌ها مثل صنایع خودرو و سیمان که در دوره قبلی رشدهای بالایی را به ثبت رسانده بودند طی این دوره به فاز رکودی رفتند.
در سمت مقابل افت 6 درصدی نرخ دلار بازار آزاد و رکود نسبی حاکم بر بازارهای جهانی موجب شد تا سهامداران دلیلی برای اقبال به سهام کالایی نداشته باشند و این دسته از صنایع عموما با افت متوسط قیمت‌ها مواجه شوند. در همین حال طی این دوره فضای کلی بازار نیز شاهد حکم‌فرمایی رکود بود. به‌طوری که متوسط روزانه ارزش معاملات خرد (بدون احتساب معاملات بلوکی و اوراق) بورس تهران با افتی 36 درصدی مواجه شد و به 458 میلیارد تومان رسید. این عدد به خصوص با سقف 2116 میلیارد تومانی در نهم مهر فاصله بسیار زیادی را نشان می‌داد.
بازگشت رونق به بازار سهام
با آغاز سال جدید اقبال سرمایه‌گذاران به بورس تهران بیشتر شد. به‌طوری که در 5 ماه نخست سال جاری متوسط ارزش معاملات خرد با رشد 123 درصدی به بیش از هزار میلیارد تومان رسید. به‌‌رغم افت 11 درصدی نرخ دلار طی این دوره، سهام برخی شرکت‌های کالامحور و به خصوص صادراتی بار دیگر به مدار صعود بازگشت. رونمایی از سودهای سال مالی قبل، سودآوری فصل بهار و رسیدن به فصل مجامع از جمله مهم‌ترین محرک‌های قیمتی این گروه‌ها در مسیر صعودی بود. با وجود این نگرانی‌ها از روند بازارهای جهانی احتیاط را بر معاملات این گروه‌ها حاکم کرد. به این ترتیب در این دوره انحصار بیشترین اثرگذاری بر شاخص کل از دست سهام کامودیتی‌محور درآمد و روزهای متعددی شاهد صدرنشینی برخی غول‌های غیرکالایی بازار مانند «رمپنا»، «اخابر» و «همراه» در فهرست نمادهای با بیشترین اثرگذاری بر دماسنج اصلی بورس تهران بودیم. همچنین طی 5 ماه نخست سال جاری بازدهی نماگر هم‌وزن از شاخص کل پیشی گرفت. در حالی‌که دماسنج اصلی بازار سهام از ابتدای سال تا آخر مرداد رشد 49 درصدی را به ثبت رساند، نماگر هم‌وزن در این دوره بازدهی 119 درصدی را رقم زد. افت نرخ تورم در دوره مزبور موجب نشد تا سهام شرکت‌هایی که محصولاتشان عموما در بازارهای داخلی به فروش می‌رسد به پیشتازی ادامه ندهد.