بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - تهران و ریاض یک گام تا مذاکره
k ١٨
١٥
شرق / متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
همه ‌چیز از نیویورک آغاز شد. حسن روحانی در قامت رییس‌جمهوری ایران برای هفتمین‌ بار و با هیاتی کم ‌تعداد درحالی در مقر سازمان ملل متحد حاضر شد که 3 کشور اروپایی فرانسه، آلمان و بریتانیا در بیانیه بعد از اتهامات مقامات بلندپایه کاخ سفید و سعودی به جمهوری اسلامی، ایران را عامل اصلی حملات صورت گرفته به یکی از بزرگ‌ترین تاسیسات نفتی جهان اعلام کردند. مطابق انتظار این بیانیه کنار فضاسازی‌های صورت گرفته، عرصه را بر تیم ایرانی تنگ‌تر کرد ولی درنهایت تهران در زمین بازی واشنگتن بازنده نبود. رییس‌جمهوری ایران صراحتا از مذاکره بدون پیش‌شرط در قالب 1+5 سخن گفت و برای خنثی‌سازی «توطئه‌ها» از کشورهای اروپایی خواست که مدارک لازم مبنی بر دست ‌داشتن ایران در حمله به آرامکو ارائه شود.
روحانی صراحتا به امانوئل مکرون و آنگلا مرکل به عنوان روسای جمهوری فرانسه و آلمان و بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا اعلام کرد که در دفترش در تهران منتظر دریافت مدارک آنان مبنی بر دخالت تهران در حمله انصارالله یمن به آرامکو است ولی در مقابل سران اروپایی با اتکا به اظهارات رییس‌جمهوری ایران، محمود واعظی، رییس دفتر رییس قوه مجریه و حسام‌الدین آشنا، مشاور رییس‌جمهوری پاسخ دادند که «حدس ما این است که ایران در این حملات دست داشته است؛ چراکه یمنی‌ها از این تکنولوژی نظامی برخوردار نیستند.» حدسی که اخیرا سرلشکر محمد باقری، رییس ستاد کل نیروهای مسلح به عنوان عالی‌ترین مقام نظامی ایران در اظهاراتی به آن واکنش نشان داده و گفته است که «توانمندی رزمندگان بی‌دفاع یمنی رشد چشمگیری داشته و موجب کسب پیروزی‌های اساسی شده است به گونه‌ای که در دفاع زمینی، هوایی و دریایی به جایگاه ممتازی رسیده و اخیرا به دشمن خود ضربه‌های اساسی از طریق هدف قرار دادن هواپیماهای راهبردی دشمن و مراکز نفتی آنها و نیز اجرای عملیات «نصر من‌‌الله» و به اسارت درآوردن دشمن، چاره‌ای جز عقب‌نشینی و پذیرش خاتمه جنگ برای آنان باقی نگذاشته است.»
پیام از طریق پاکستان
عمران خان، نخست‌وزیر پاکستان در حاشیه هفتادوچهارمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد با حسن روحانی دیدار کرد. او پیش از این دیدار اعلام کرده بود این آمادگی را دارد که در جهت کاهش تنش‌های منطقه به عنوان میانجی بین تهران و سایر کشورهای منطقه ایفای نقش کند. پس از دیدار روحانی و عمران‌خان اخباری تایید نشده مبنی بر پیام عربستان به ایران رسانه‌ای شد تا اینکه حسن روحانی در جریان نشست مطبوعاتی خود در نیویورک در پاسخ به سوال خبرنگار عرب‌زبان المیادین این موضوع را تایید کرد. او از روحانی پرسید که «به تازگی عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان از طرف محمدبن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی و دونالد ترامپ پیامی برای شما آورده است. آیا عربستان سعودی حاضر است، مذاکره کند تا حمایت از تجزیه‌طلب‌ها و تروریست‌ها در ایران را پایان دهد؟ آیا ممکن است ایران و عربستان درباره یمن مذاکره کنند؟» رییس‌جمهوری ایران در پاسخ به او تاکید کرد که «کلیت اظهاراتش صحیح است» و توضیح داد که عمران‌خان مطالبی را پس از ملاقات با مقام‌های سعودی با او در میان گذاشته است. نخست‌وزیر پاکستان نیز پیش از تایید روحانی در جریان اظهاراتی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد گفته بود که محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی در جریان دیدارش با او «خواسته است که درباره رویدادهای اخیر در خلیج فارس و تنش‌زدایی میان تهران و ریاض با حسن روحانی، رییس‌جمهوری ایران صحبت کنم.» اینکه در دیدار دوجانبه روحانی و عمران چه گذشته از آن جنس جزییاتی است که به نظر می‌رسد حداقل در آینده نزدیک رسانه‌ای نشود ولی آنچه عیان است، تغییر لحن مشهود سعودی‌ها در قبال تهران است.
پالس مثبت سعودی‌ها
محمد بن‌سلمان در قامت ولیعهد سعودی و عادل الجبیر، وزیر مشاور امورخارجه عربستان بارها و بارها ادعاهایی را علیه تهران مطرح کردند. الجبیر در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در جریان گفت‌وگوی خود با BBC تاکید کرد که ریاض همزمان با اجتناب از جنگ و افزایش تنش خواستار آن است که ایران به علت حمله موشکی و پهپادی به تاسیسات آرامکو مسوول شناخته شود و تاوان رفتارش را بدهد. او همچنین مدعی شد که تمام گزینه‌ها در قبال ایران روی میز است. اظهارات او اما تنها چند روز دوام آورد تا اینکه ولیعهد فعلی سعودی که برخی رسانه‌های غربی از او به عنوان متنفذترین و قدرتمندترین مرد ریاض نام می‌برند در جریان یک گفت‌وگو رسانه‌ای، تغییر لحن کشور خود در قبال تهران را آشکار کرد. شاهزاده سعودی در مصاحبه با برنامه «60 دقیقه» شبکه خبری CBS امریکا در پاسخ به این پرسش که آیا اقدام علیه ایران نظامی خواهد بود، گفت که «امیدوارم چنین نباشد.» او همچنین هشدار داد که جنگ میان ایران و عربستان سعودی آسیب جدی به اقتصاد جهانی وارد خواهد کرد. این اظهارات ولیعهد جوان اگرچه در بخش دوم با مدعیاتی علیه جمهوری اسلامی همراه بود ولی داخل ایران با واکنشی مثبت همراه شد؛ تا جایی که علی ربیعی، سخنگوی دولت ایران در جریان آخرین نشست مطبوعاتی خود صراحتا اعلام کرد که تهران از تغییر رفتار سعودی‌ها استقبال می‌کند. او همچنین طرح صلح هرمز که از سوی رییس‌جمهوری ایران و در مقابل ائتلاف ضد ایرانی کشورهای اروپایی و امریکا در خلیج فارس به سازمان ملل متحد ارایه شد را عاملی برای ایجاد ثبات در منطقه دانست و تاکید کرد که عربستان بخش مهمی از این صلح را شامل می‌شود.
یمن؛ کلید حل اختلاف
عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق پیش از این و در تشریح دیدارش با مقامات سعودی در خاک این کشور گفته بود که عربستان به دنبال صلح و گفت‌وگو با ایران است. او همچنین حل بحران یمن را به عنوان عاملی کلیدی برای حل بحران خلیج فارس توصیف کرده بود. مقامات ایرانی نیز بارها و بارها در کنار پیام آمادگی خود برای مذاکره با سعودی‌ها تاکید کرده‌اند که تجاوز ریاض به یمن باید متوقف شود. حالا علی لاریجانی، رییس مجلس شورای اسلامی در جریان اظهاراتی که الجزیره آن را منتشر کرده، یمن و عربستان را به خویشتن‌داری و برقراری آتش‌بس فرا می‌خواند. او گفته «به انصارالله یمن توصیه می‌کنیم که هر گونه آتش‌بس را بپذیرند و به سعودی‌ها می‌گوییم که این مساله به سود شما خواهد بود.»
رییس عالی‌ترین مقام قانونگذاری ایران همچنین از درهای باز ایران به روی سعودی‌ها سخن گفت و تاکید کرد:«درهای ایران به روی سعودی‌ها باز است و از حل اختلافات از طریق گفت‌وگو استقبال می‌کنیم.» او احتمال مذاکره بین تهران و ریاض را رد نکرد و گفت:«از اخباری که شنیدیم مبنی بر اینکه محمد بن سلمان خواستار حل اختلافات با تهران از طریق گفت‌وگو است، استقبال می‌کنیم. با برگزاری هر گونه گفت‌وگوی ایرانی- سعودی بسیاری از مشکلات امنیتی و سیاسی منطقه حل می‌شود. ما خواستار ایجاد یک نظام امنیتی در خلیج فارس با مشارکت تمام کشورهای حاشیه خلیج فارس هستیم.»
رییس مجلس همچنین در رابطه با احتمال مذاکره ایران و امریکا گفت: مذاکره با واشنگتن حرام نیست اما این کشور در ابتدا باید تحریم‌ها را بردارد. بدین‌ترتیب به نظر می‌رسد بعد از ماه‌ها کش‌وقوس در روابط ایران و عربستان که نقطه آغاز آن را می‌توان اعدام شیخ نمر عالم بزرگ شیعی در عربستان بوده عنوان کرد که واکنش‌هایی داشت از جمله حمله گروهی به سفارت این کشور در تهران و به آتش کشیدن آن. تهران و ریاض دوباره به میز مذاکره نزدیک شده‌اند. میزی که مقامات تهران مدت‌هاست از مهیا بودن آن سخن می‌گویند ولی باید دید عربستان حاضر است، مسیر تغییر رفتارهای اخیر خود را ادامه دهد یا اینکه دوباره در دقیقه 90 تغییرات قابل توجهی ایجاد خواهد شد.