بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - جمهوری فدرال آلمان از 16 ایالت و ایالت‌شهر تشکیل شده است. در این کشور بیش از 400 مرکز آموزش عالی و دانشگاه وجود دارد. مراکز آموزش عالی آلمان در سطح بین‌المللی در رشته‌های گوناگون از شهرت بسیار خوبی برخوردارند. شهرتی که سالانه متقاضیان خارجی زیادی را برای انجام تحصیلات عالی به این کشور می‌کشاند.
شمار دانشجویان خارجی در سال‌های گذشته در آلمان رشد چشمگیری داشته است. افزایش شمار دانشجو شامل حال دانشجویان ایرانی هم می‌شود. یکی از جذابیت‌های دانشگاه‌های آلمان به ویژه برای ایرانیان، عدم پرداخت شهریه در این مراکز است. اما به تازگی یکی از ایالت‌های آلمان، قانونی را به تصویب رسانده که بر اساس آن شهروندان کشورهای غیرعضو در اتحادیه اروپا ملزم به پرداخت شهریه می‌شوند. تصمیمی که به مذاق دست‌کم یک ایالت دیگر هم خوش آمده است. تصمیم در مورد دریافت شهریه در مراکز آموزش عالی دولتی هر ایالت در حوزه اختیارات دولت محلی است.
برای آگاهی از قوانین شهریه در ایالت‌های گوناگون در مورد دانشجویان ایرانی و برنامه‌های آتی ایالت‌ها در این زمینه، برای تک تک وزارتخانه‌های مربوطه ایمیل فرستادیم تا بتوانیم بر پایه پاسخ دریافتی به پرسش‌های شما در این مورد جواب دهیم.
اگر پس از خواندن این مطلب بازهم پرسشی داشتید برای ما به آدرس persian@dw.com ایمیل بفرستید یا در شبکه‌های اجتماعی پرسش خود را با ما در میان بگذارید.
ایالت بادن‌ووتمبرگ Baden-Württemberg
ایالت بادن‌وورتمبرگ (BW) از متقاضیان تحصیل در مراکز آموزش عالی این ایالت که از کشورهای غیرعضو در اتحادیه اروپا می‌آیند، از ترم تابستانی 2017/2018 برای هر ترم 1500 یورو شهریه دریافت می‌کند. متقاضیان با فارغ‌التحصیل شدن در نخستین رشته ) صرف نظر از مقطع)، در صورتی که قصد تحصیل در دومین رشته را داشته باشند، باید برای هر ترم 650 یورو شهریه بپردازند.
با وجود مخالفت‌ها با تصمیم اخیر ایالت بادن‌وورتمبرگ آلمان برای دریافت شهریه از دانشجویانی که از کشورهای غیرعضو اتحادیه اروپا می‌آیند، موافقان پرداخت شهریه معتقدند، با این تدبیر می‌توان نرخ ترک تحصیل در میان دانشجویان خارجی را که در سال های گذشته بالا رفته، کاهش داد.
موافقان شهریه می‌گویند درآمد به دست آمده از راه دریافت شهریه را می‌توان صرف بالا بردن درصد موفقیت دانشجویان خارجی از راه ارائه خدمات ویژه به آنها برای ادامه تحصیل کرد.
به گفته وزارت علوم، پژوهش و هنر بادن‌وورتمبرگ 60 درصد دانشجویان خارجی از کشورهایی می‌آیند که در آنها شهریه‌های دانشگاه‌ها به مراتب از آلمان بیشتر است. دانشجویان چینی بزرگترین گروه دانشجویان خارجی در ایالت بادن‌وورتمبرگ را تشکیل می‌دهند. دانشجویان هندی در رتبه دوم هستند. در چین متقاضیان تحصیل در مراکز آموزش عالی سالانه 8 هزار یورو و در هند تا 10 هزار یورو شهریه پرداخت می‌کنند.
ایالت بایرن (Bayern (BY
بر اساس اطلاعات وزارت آموزش و فرهنگ، علوم و هنر ایالت بایرن، متقاضیان تحصیل در مراکز آموزش عالی این ایالت برای نخستین رشته ‌تحصیلی بدون توجه به مقطع آن هیچ شهریه‌ای پرداخت نمی‌کنند. این قانون در مورد مقطع دکترا هم معتبر است.
قانون عدم پرداخت شهریه استثناء‌هایی هم دارد که بدون در نظر گرفتن ملیت متقاضیان تحصیل در مراکز آموزش عالی بایرن، برای تحصیل در برخی رشته‌ها اجرا می‌شود؛ برای نمونه در رشته‌هایی که دانشجو به موازات تحصیل و فرا گرفتن دانش تئوری، در همان رشته کارآموزی می کند )رشته‌های علمی کاربردی(. بیشترین میزان شهریه در این مقوله، در رشته‌های فنی مهندسی و علوم طبیعی 3000 یورو در هر ترم است و در رشته‌های دیگر 2 هزار یورو در هر ترم.
وزارت آموزش و فرهنگ، علوم و هنر بایرن تاکید می‌کند که دانشجویان در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی بایرن موظف به پرداخت هزینه‌های اداری – دانشجویی برای خدمات اداری و اجتماعی هستند که مقوله‌ای جداگانه از شهریه است.
برای تحصیل در موسسات آموزش عالی غیردولتی ایالت بایرن دانشجویان باید شهریه بپردازند.
ایالت‌شهر برلین (Berlin (BE
در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی برلین در نخستین رشته در تمامی مقاطع شهریه‌ای از دانشجویان دریافت نمی‌شود. این قانون برای دانشجویان خارجی و غیرعضو در اتحادیه اروپا هم معتبر است. دانشجویان دانشگاه‌های دولتی برلین اما ملزم به پرداخت مبلغی برای پوشش هزینه‌های اداری و در ازای استفاده از خدمات اجتماعی و دانشجویی هستند که بسته به موسسه آموزش عالی متفاوت است. برای مثال در دانشگاه آزاد برلین این مبلغ برای ترم زمستانی 2017/2018 حدود 312 یورو تعیین شده که هزینه‌های دانشجویی و خدمات اجتماعی و اداری و بلیط دانشجویی در هر ترم را در بر می‌گیرد.
ایالت براندنبورگ (Brandenburg (BB
وزارت علوم، پژوهش و فرهنگ براندنبورگ در پاسخ به پرسش دویچه وله درباره شهریه می‌نویسد: «برای تحصیل در مقاطع تحصیلی مختلف در 8 مرکز آموزش عالی دولتی در ایالت براندنبورگ، شهریه‌ای از دانشجویان دریافت نمی‌شود.»
در این ایالت ‌هم مبلغی برای پوشش هزینه‌های اداری توسط هر دانشجو در هر ترم پرداخت می‌شود.
ایالت برمن (Bremen (HB
در این ایالت چنانچه دوران تحصیل دانشجویان از 15 ترم تحصیلی بیشتر شود، آنها مجبور به پرداخت شهریه 500 یورو در هر ترم هستند.
از دانشجویان دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی دولتی این ایالت‌شهر حدود 50 یورو برای پوشش هزینه‌های اداری دریافت می‌شود.
ایالت‌شهر هامبورگ (Hamburg (HH
در ایالت‌شهر هامبورگ دانشجویان در هیچ مقطعی در نخستین انتخاب دانشگاهی‌شان مجبور به پرداخت شهریه نیستند. این قانون برای تمامی دانشجویان صرف‌نظر از ملیت‌شان صادق است. مبلغی که برای پوشش هزینه‌های اداری از دانشجویان در هر ترم دریافت می‌شود حدود 50 یوروست.
ایالت هسن (Hessen (HE
وزارت علوم و هنر ایالت هسن می‌نویسد، در این ایالت در حال حاضر هیچ شهریه‌ای از دانشجویان مراکز آموزش عالی دولتی دریافت نمی‌شود و دولت این ایالت هم هیچ برنامه‌ای برای اخذ شهریه ندارد. این موضوع شامل حال متقاضیان تحصیل از کشورهای غیرعضو در اتحادیه اروپا هم می‌شود.
ایالت مکلنبورگ-فورپومرن (Mecklenburg-Vorpommern (MV
وزارت آموزش، علوم و فرهنگ ایالت مکلنبورگ-فورپومرن در پاسخ به پرسش دویچه وله می گوید، در این ایالت شهریه ای از دانشجویان در هیچ کدام از مقاطع تحصیلات عالی دریافت نمی شود. این قانون شامل حال همه دانشجویان، چه شهروندان آلمان و چه دانشجویان خارجی از کشورهای عضو یا غیرعضو در اتحادیه اروپا می شود.
ایالت نیدرزاکسن (Niedersachsen (NI
دولت ایالت نیدرزاکسن شهریه تحصیل در مراکز آموزش عالی را از ترم زمستانی 2015/ 2014 لغو کرد. لغو شهریه شامل حال متقاضیان تحصیل در آلمان که از کشورهای غیرعضو در اتحادیه اروپا می‌آیند هم می‌شود. عدم پرداخت شهریه ارتباطی با مقطع تحصیلی متقاضی ندارد؛ یعنی چه پس از دیپلم، چه با مدرک به رسمیت شناخته شده برای ادامه تحصیل و چه برای دکترا، متقاضی از پرداخت شهریه معاف است. وزارت علوم و فرهنگ ایالت نیدرزاکسن در پاسخ به پرسش دویچه وله تاکید می‌کند که این ایالت فعلا هیچ برنامه‌ای برای اخذ شهریه در آینده از دانشجویان ندارد. این مقررات اما تنها شامل حال مراکز آموزش عالی دولتی نیدرزاکسن می‌شود.
دانشجویان در ایالت نیدرزاکسن برای پوشش هزینه‌های اداری در هر ترم 75 یورو می‌پردازند. به این هزینه بسته به شهری که دانشگاه یا موسسه آموزش عالی در آن واقع شده، هزینه‌های دیگر اداری را هم باید افزود.
مراکز آموزش عالی این ایالت مجازند از دانشجویانی که دوران تحصیل آنها از مدت تعیین‌شده طولانی تر شود، (یعنی شمار ترم‌های تعیین شده بعلاوه 6 ترم اضافه) 500 یورو شهریه برای هر ترم مطالبه کنند.
ایالت نورد‌راین-‌وست‌فالن (Nordrhein-Westfalen (NRW
پس از ایالت بادن‌وورتمبرگ، ایالت نوردراین -‌وست‌فالن (NRW) هم به دنبال تصویب قانون اخذ شهریه از دانشجویانی است که از کشورهای غیرعضو اتحادیه اروپا می‌آیند. رؤسای بسیاری از دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی این ایالت به این تصمیم معترضند. به اعتقاد آنان این تصمیم باعث کاهش شمار دانشجویان خارجی در این ایالت می‌شود و به این ترتیب رقابت مراکز آموزش عالی این ایالت با دیگر دانشگاه‌ها در سطح بین المللی را دشوار می‌کند.
برای مثال تنها در یکی از مراکز آموزش عالی موسیقی این ایالت مثل دت‌مولد 30 درصد از دانشجویان را متقاضیانی تشکیل می‌دهند که از کشورهای غیرعضو در اتحادیه می‌آیند.
وزارت فرهنگ و علوم ایالت نوردراین-‌وستفالن در پاسخ به دویچه وله در مورد اخذ شهریه از دانشجویان غیرعضو در اتحادیه که شامل حال دانشجویان ایرانی هم می‌شود، می‌نویسد: «دولت ایالتی جدید در نوردراین -‌وست‌فالن مدت زمان کوتاهی است که آغاز به کار کرده است. هنوز تصمیم روشنی در مورد دریافت شهریه گرفته نشده است. این وزارتخانه تنها می‌تواند تایید کند که در مذاکرات دولت ائتلافی از موضوع اخذ شهریه از دانشجویان کشورهای غیرعضو در اتحادیه اروپا هم سخن به میان آمده است.»
ایالت راین‌لند-فالز (Rheinland-Pfalz (RP
وزارت علوم، آموزش تکمیلی و فرهنگ ایالت راین‌لند-فالز می‌نویسد، مراکز آموزش عالی ایالت راین‌لند-فالز از دانشجویان برای تحصیل در تمامی مقاطع در نخستین رشته تحصیلی بدون در نظر گرفتن مدت زمان لازم برای تحصیل شهریه‌ای دریافت نمی‌کنند.
در مقابل ادامه تحصیل در مقاطع فوق لیسانس (مستر) که شرط ثبت‌نام در آنها تجربه کاری با توجه به نخستین مدرک دانشگاهی است، از این قاعده مستثنی است. تحصیل در این رشته‌ها و در دانشگاه‌های خصوصی مستلزم پرداخت شهریه است.
ایالت زارلند (Saarland (SL
در مراکز آموزش عالی زارلند به غیر از مبلغی معمول که دانشجویان برای خدمات اداری، اجتماعی و بلیط دانشجویی در هر ترم به دانشگاه می‌پردازند، شهریه‌ای از آنها دریافت نمی‌شود. عدم پرداخت شهریه شامل حال تمامی مقاطع در نخستین رشته دانشگاهی می‌شود. در مقابل یکی از شروط تحصیل در مقاطع تحصیلات تکمیلی Postgraduate یا ادامه تحصیل در رشته‌هایی که شرط ثبت‌نام در آنها تجربه کاری است پرداخت شهریه است.
ایالت زاکسن (Sachsen (SN
بنا بر اطلاعات وزارت علوم و هنر ایالت زاکسن در این ایالت برای نخستین رشته در هر مقطعی که در دانشگاه‌های دولتی یا مراکز آموزش عالی وابسته به کلیسا ارائه شود، شهریه‌ای از دانشجویان از جمله متقاضیان تحصیل از کشورهای غیرعضو در اتحادیه اروپا دریافت نمی‌شود. اما مراکز آموزش عالی‌ می‌توانند از متقاضیانی که شهروند کشورهای عضو اتحادیه اروپا نیستند، شهریه دریافت کنند اگر از تسهیلات ویژه کمک هزینه تحصیلی برخوردار باشند.
ایالت زاکسن آنهالت (Sachsen-Anhalt (ST
در ایالت زاکسن آنهالت مراکز آموزش عالی شهریه‌ای از دانشجویان دریافت نمی‌کنند. عدم پرداخت شهریه شامل حال تمامی متقاضیان تحصیل در مراکز آموزش عالی این ایالت می‌شود. بر اساس اطلاعاتی که وزارت اقتصاد، علوم و امور دیجیتال این ایالت در اختیار دویچه وله قرار داده، شهریه در این ایالت تنها شامل حال دانشجویانی می‌شود که دوران تحصیل‌شان 4 ترم بیشتر از مدت پیش‌بینی شده برای رشته دانشگاهی مورد نظر به درازا بکشد. این دانشجویان برای تحصیل در هر ترم اضافه500 یورو خواهند پرداخت.
ایالت شلسویگ هولشتاین (Schleswig-Holstein (SH
برای تحصیل در دانشگاه ها و مراکز آموزش عالی دولتی ایالت شلسویگ هولشتاین شهریه‌‌ای از دانشجویان دریافت نمی‌شود. این مقررات برای تمامی مقاطع معتبر است. بنا بر اطلاعات وزارت آموزش، علوم و فرهنگ شلسویگ هولشتاین تنها برای ادامه تحصیل در برخی رشته‌ها در مقطع مستر شهریه تعیین شده است.
عدم پرداخت شهریه شامل حال موسسات آموزش عالی غیردولتی نمی‌شود.
دانشگاه‌های ایالت شلسویگ هولشتاین از دانشجویان برای پوشش هزینه‌های اداری مبلغی برای هر ترم دریافت می‌کنند.
ایالت تورینگن (Thüringen (TH
ایالت تورینگن از متقاضیان تحصیل در مراکز آموزش عالی دولتی این ایالت برای نخستین مقطع تحصیلی هیچ شهریه‌ای مطالبه نمی‌کند.
مانند بسیاری دیگر از ایالت‌های آلمان در هر ترم مبلغی از دانشجویان برای پوشش هزینه‌های اداری دریافت می‌شود که از جمله هزینه رفت و آمد با وسایل حمل و نقل عمومی هم در آن لحاظ شده ‌است. این مقدار در مراکز آموزش عالی تورینگن متفاوت است. برای مثال برای تحصیل در دانشگاه “فریدریش شیلر” شهر “ینا” حدود 183 یورو در هر ترم یا در مرکز آموزش عالی “اشمال‌کالدن” 90 / 88 یورو برای هر ترم پرداخت می‌شود.
برای تحصیل طولانی مدت (4 ترم بیشتر از زمان تعیین شده) دانشجو مجبور به پرداخت 500 یورو شهریه برای هر ترم است.
ثبت‌نام در مقطع دکترا هم مانند دیگر مقاطع در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی تورینگن بدون پرداخت شهریه امکان‌پذیر است. اما داوطلبان مبلغی بین 100 تا 200 یورو برای روند بررسی درخواست و اخذ پذیرش در این مقطع می‌پردازند.
برای تحصیل در دانشگاه‌های غیر دولتی به رسمیت شناخته شده توسط دولت ایالتی، دانشجویان مجبور به پرداخت شهریه هستند. برای مثال برای تحصیل در مرکز آموزش عالی SRH ماهیانه 420 یورو شهریه برای هر ترم پرداخت می‌شود.
برامد دویچه وله