بزرگنمايي:
ایرانیان جهان-
موزهٔ بنیاد مُد و فناوری نیویورک نمایشگاهی با عنوان «پاریس، پایتخت
مد» برگزار کرده است که از ماه سپتامبر به مدت شش ماه به کار خود ادامه
خواهد داد. یورونیوز فارسی به همین مناسبت نگاهی به تاریخ صنعت مُد در
فرانسه داشته و با دو تاریخ‌نگار مُد نیز در این زمینه گفتگو کرده است.
طراح اسپانیایی؛ استاد پیشگامان فرانسوی
«کریستوبال
بالنسیاگا» طراح مشهور اسپانیایی، اندکی پس از شروع جنگ داخلی اسپانیا،
ناگزیر شد فروشگاه‌های خود را در اسپانیا تعطیل کند و راهی فرانسه شود. او
مدتی بعد در خیابان «ژرژ 5» پاریس مزونی افتتاح کرد.
بالنسیاگا
که در بُرِش و دوخت مهارتی غریب داشت، استاد طراحان بسیاری از جمله «اوبر
دو ژیوانشی» بود. طرح‌های ساختارشکنانهٔ او در سیلوئتِ لباس زنانه،
الهام‌بخش بسیاری از طراحان سدهٔ بیستم شد تا جایی که کریستین دیور
درباره‌اش گفت: «او استاد همهٔ ما بود.»
بالنسیاگا خالق سیلوئت‌های
مدرن بود، ژاکت بالنی شکل معروف او نمونه خوبی در این مورد است. او که خود
کاتولیک بود همچنین در طراحی‌هایش از رنگ سیاه بسیار بهره می‌برد، رنگی که
برای او کارکردی مذهبی داشت. بازتاب آثار او را می‌توان تا امروز و در
مجموعهٔ طراحان اخیرش نظیر دمنا گواسیلیا هم دید.
نیویورک و نمایشگاه «پاریس شهر مُد»
مجموعه
بالنسیاگا یکی از مهمترین مجموعه‌های هفته اخیر مد پاریس بود، روند تغییر
و تکامل این برند طی سال‌ها شبیه به روند تکاملی مد پاریس است. عناصر ذاتی
تغییر نمی‌کنند اما سایر وجوه دائما در حال به‌روزرسانی هستند.
با
وجود کلیشه‌های کسالت‌باری که درباره مد فرانسه و پاریس بسیار شنیده
می‌شود، این موضوع که این شهر از قرن هیجدهم به این سو هویت خود را به
عنوان پایتخت مُد حفظ کرده واقعیتی انکارنشدنی است. هرچند که گاهی این
عنوان انحصارا در اختیار پاریس بوده، گاهی هم با دیگر شهرها شریک شده است.
البته
پیوند پاریس و مد فقط مربوط به کلیشه‌های فرهنگی نیست بلکه موضوعی تاریخی
هم هست، بر همین اساس هم موزه انستیتوی مد و تکنولوژی شهر نیویورک از
سپتامبر امسال به مدت شش ماه نمایشگاهی در این شهر با عنوان «پاریس، پایتخت
مد» برگزار کرده است.
به لحاظ تاریخی مد فرانسه با حمایت افراد
بسیاری رشد کرده است. برای بررسی سیر تاریخی رشد مد در پاریس با دو
تاریخ‌نگار مُد و صاحب کتابفروشی دیکتات (Diktat) یعنی «آنتوان بوشه» و
«نیکلا مونتَین» درباره این روند تاریخی گفتگو کردیم که چکیدهٔ آن را در
زیر می‌خوانید.
مُد فرانسه، زادهٔ دربار
این دو مورخ مُد
درباره تاثیر حمایت‌های سیاستمداران فرانسوی در صنعت مد این کشور معتقدند
که از نظر تاریخی، مُد فرانسه همواره با قدرت سیاسی در ارتباط بوده و رهبری
یا پشتیبانی سیاستمداران از عناصر اصلی پیشرفت مد فرانسه بوده است.
پادشاهان فرانسوی همواره سعی کرده‌اند تا قواعد پوشش را به نحوی تنظیم کنند
که مانع واردات از کشورهای دیگر و حمایت از تجارت فرانسه شوند.
لویی
چهاردهم از هنرهای تزئینی برای گسترش نفوذ فرانسه و افزایش قدرت
اقتصادی‌اش استفاده می‌کرد. مُد هم یکی از این هنرها بود. در زمان سلطنت
او، وزیر اقتصاد او ژان باتیست كُلبر به شدت از تولیدكنندگان فرانسوی حمایت
می‌کرد. قدرت سلطنتی روی تولیدات شیشه، بلور، چینی، توری، پارچه، روبان،
ابریشم و غیره سرمایه گذاری و یا به انواع مختلف از آنها حمایت می‌كرد.
این
باعث تولید ارزش افزودهٔ محصولاتی شد که بعدها فرانسوی‌ها می‌توانستند
آنها را به خارج صادر کنند، شرکت‌های حمل‌و‌نقل نیز برای وارد کردن منابع
اولیه و صادر کردن تولیدات توسعه یافتند. کُلبر با استخدام متخصصان خارجی
نقش مهمی در توسعه صنایع دستی فرانسه داشت. تأثیر چشم انداز خدمات کُلبر به
حدی است که امروزه مزون‌های معتبر لوکس در یک انجمن به نام "کمیته کُلبر"
گرد هم می‌آیند.
اقدامات
اوژنی، همسر ناپلئون سوم باعث شد تا مُد دربارِ فرانسه در دوران او اوج
بگیرد، او در کمدش دو نوع لباس داشت؛ «لباس سیاسی» و «لباس استراحت». منظور
از لباس‌های سیاسی آنهایی بودند که اقتصاد فرانسه را ترویج می‌کردند،
مانند لباس‌هایی که چارلز فردریک ورث، بنیانگذار «اوت کوتور»، با پارچه‌های
ساخت شهر لیون طراحی و تولید می‌کرد.
نساجی این شهر در آن زمان نیاز
به پشتیبانی داشت و چارلز ورث یکی از اولین طراحانی بود که تصمیم گرفت تا
با برخی از تولیدکنندگان نساجیِ لیون همکاری کند. بودجهٔ ماهانهٔ اوژنی
برای مُد و دکوراسیون، به اندازهٔ بودجه سالانه لوور برای خرید آثار هنری
بود.
قرن بیستم؛ از رئیس جمهورهای حامی مُد تا مبارزهٔ مُد با نازی‌ها
حمایت
سیاستمداران فرانسوی از مد در قرن بیستم هم ادامه داشت، از مصوبه تشکیل
اتحادیه طراحان مد در مجلس ملی تا حمایت‌های والری ژیسکاردستن در دوران
وزارتش از کریستین دیور. حتی رییس جمهور چپ‌گرایی چون فرانسوا میتران برای
مد اهمیت خاصی قائل بود.
بوشه و مونتین در این‌باره اشاره می‌کنند که
در دهه 1980، در دوره ریاست جمهوری فرانسوا میتران مد بسیار گسترش یافت.
میتران سال 1984 در مراسم تقدیر از طراحان در الیزه، از مُد به عنوان یکی
از «بزرگترین هنرها» یاد کرد. او و وزیر فرهنگ کابینه‌اش به سازماندهی هفته
مد متمرکز پاریس كمك بسیاری كردند. آنها همچنین با پشتیبانی فراوان این
دو تن موزه مد در سال 1986 افتتاح شد که امروز بخشی از موزه هنرهای تزیینی
لوور است و همچنین مؤسسه مُد فرانسه نیز بنیانگذاری شد.
پاریس از
لحاظ تاریخی همواره با مکتب «اوت کوتور»، که در آن، لباس بر قامت شخص
دوخته می‌شود در ارتباط بوده است. مکتبی که با گسترش لباس‌های «حاضر
آماده»، خصوصاً از دهه 70 میلادی، و با ظهور صنعت «حاضر آمادهٔ» آمریکا و
ایتالیا در خطر قرار گرفت.
این شهر امروز با تلفیق خلاقیت، که قبلاً
منحصرا در اختیار اوت کوتور بود، با لباس‌های حاضر آمادهٔ لوکس مجدداً
جایگاه خود را به دست آورده است. پاریس به لطف جذابیت فرهنگی‌اش، همواره
افراد خلاق خارجی را نیز به خود جذب می‌کرده، افرادی نظیر طراحان ژاپنی که
از مفهوم «مد پاریسی» الهام می‌گرفتند. بنابراین پاریس، به استثنای دوران
کوتاهی، پویایی مُد خود را حفظ کرده، و شرکت‌هایی نظیر Kering و LVMH که از
دهه 1990 همراه با افزایش واسطه‌گری در مد شکل گرفتند با قدرت جذب
استعدادهای خلاقانه، در بازگرداندن پاریس به‌عرصهٔ مُد بین‌المللی کمک
شایانی کردند.
همه راه‌ها به پاریس ختم می‌شود
هر چند تکامل
مُد فرانسه با حمایت گسترده سیاستمداران رشد کرد، اما در این مسیر دلایل
متعدد دیگری هم وجود داشت، از جمله دلایل فرهنگی. به گفته آقای بوشه و
مونیتن، مُد فرانسه از ورسای سرچشمه گرفت، گرچه بیش از پوشاک و مُد دربار،
سبک زندگیِ آن ترویج می‌شد. حتی پس از انقلاب کبیر و پایان سلطنت در
فرانسه، مد همچنان در پاریس با ایده خاصی از سبک زندگی پیوند داشت و به
حیات خود ادامه داد.
مُد
پاریس به ساختاری فرهنگی تبدیل شد که نه تنها کارگران و شاغلان این صنعت،
بلکه نویسندگان، نقاشان، بازیگران، و مکان‌ها را دربرمی‌گرفت. لوسین
لِلونگ که در طول جنگ جهانی دوم «رئیس اتحادیه کوتور پاریس» بود، با ایدهٔ
«مد؛ ساختار فرهنگیِ منحصر به پاریس»، یا «پاریس؛ زمین حاصلخیز مُد» توانست
با برنامه نازی‌ها برای انتقال «اوت کوتور» و مُد از پاریس به برلین
مقابله کند.
لِلونگ استدلال می‌کرد که «کوتور» فقط در پاریس شدنی است
زیرا به یک اکوسیستم خاص متکی است که فقط در پاریس وجود دارد، یعنی وجود
عناصری نظیر کارگران ماهر گلدوزی، دوزندگان کفش و کلاه، عنصر «استادکاری»
یا «کاربلدی» و البته حال و هوای خاص این شهر، که به عنوان فضای فرهنگی،
همواره الهام‌بخش طراحان پاریسی بوده است.
مجله آنلاین «بیزینس آو
فشن» (تجارت مُد) در مقاله‌ای با عنوان «در مُد همهٔ راه‌ها به پاریس ختم
می‌شود» به بررسی این مسأله پرداخته بود که چرا امروز پاریس دوباره به مرکز
مُد تبدیل شده است. نویسنده مقاله یکی از مهمترین دلایل این امر را آن
می‌داند که هرچه را که برای پایه‌گذاری یک برند نیاز باشد به‌آسانی در
پایتخت فرانسه می‌توان یافت، از سرمایه‌گذار و مشاور تبلیغات و فروش گرفته
تا طراح و کارآموز و مُدل، چرا که بسیاری حرفه‌ای‌ترین این افراد درپاریس
حضور دارند.