چاپ

ایرانیان جهان - فارس / بررسی‌های آماری و محاسبات صورت گرفته نشان می‌دهد قیمت بنزین از اوایل انقلاب تاکنون 24900 درصد تغییر کرده است به عبارت دیگر قیمت بنزین با احتساب قیمت میانگین 2500 تومان درحال حاضر 249 برابر نسبت به قیمت آن در سالهای اول انقلاب افزایش داشته است.
دلیری کارشناس مسائل اقتصادی با بیان اینکه اثر تورمی گرانی بنزین بیش از 4 درصد است، گفت:‌مردم هنوز از شوک ارز بیرون نیامده‌اند و به همین دلیل نسبت به افزایش قیمت بنزین شدیدا ابراز نارضایتی می‌کنند.
یکی از مواردی که اکثر کارشناسان اقتصادی بر آن متفق القول هستند، لزوم اصلاح قیمت حامل‌های انرژی در دهه اخیر بوده است. در حال حاضر با افزایش قیمت بنزین کار به جایی رسیده که موافقان نیز از نحوه اجرا ابراز نارضایتی کرده و با آن مخالف هستند. امین دلیری متخصص مسائل اقتصادی معتقد است به دلیل اینکه مردم هنوز از شوک ارزی خارج نشده‌اند با این طرح موافق نبوده و نیستند. علاوه بر آن نشان می‌دهد این طرح عجولانه اجرا شده و نظام بازتوزیع درآمد آن میان مردم به دلیل در نظر نگرفتن دیگر مولفه‌های اقتصادی در نهایت اثر خود را روی کالا و خدمات می‌گذارد و منجر به کم اثر کردن کمک حمایتی می‌شود. وی که پیش‌تر ریاست سازمان اموال تملیکی را برعهده داشته در رابطه با موضوع دریافت اطلاعات مالی مردم بیان می‌کند داشتن اطلاعات مالی و پولی از بدیهیات حکمرانی و حاکمیت عدالت است و سرک کشیدن به حساب مردم نیست. مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانیم.
فارس: در حال حاضر براساس تصمیم دولت قیمت بنزین افزایش یافته است. بسیاری از کارشناسان معتقد مدل‌های متنوعی برای افزایش حامل‌های انرژی می‌توان متصور شد. آیا سناریوی درستی انتخاب شده و به درستی اجرا شد؟
دلیری: اصلاح قیمت حامل های انرژی همیشه جزو دستور و برنامه های برخی از دولت ها در چهل سال گذشته بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران بوده است. در یک آمار غیررسمی از سوی یکی از مدعوین در برنامه نگاه یک رسانه ملی ، اعلام شد پانزده بار قیمت بنزین در طی سالهای بعد از انقلاب اسلامی دستخوش تغییر شده است. بنزین یکی از مشتقات مهم نفت و پر مصرف جامعه است. به علت وجود وسوسه یکی از راههای سهل الوصول تأمین در آمد از یک طرف و حساسیت‌های عامه مردم و اثرات تورمی آن از طرف دیگر، دولت ها را مجبور می کند تا در تغییرات قیمت بنزین با احتیاط برخورد کنند. چون آثار روانی و تورم انتظاری تغییر قیمت بنزین بر افزایش قیمت سایر کالاها و خدمات، بسیار پررنگ‌تر از آثار مستقیم آن است که عملاٌ ابزارهای اقتصادی و کنترلی را برای جلوگیری از فراگیر شدن و تسری افزایش قیمت کالاها و خدمات، غیرممکن می‌کند.
فارس: با توجه به ابزارهای نظارتی که وجود دارد می‌توان جلوی اثرات روانی و انتظاری قیمت بنزین را گرفت؟ چه میزان روی کالا و قیمت اثر می‌گذارد؟
دلیری: نرخ بالای تورم یعنی افزایش شدید شاخص بهای کالا و خدمات در یک دوره، کاهش ارزش پول ملی، مصرف بی رویه و کاهش ذخایر انرژی و گاهی کسب درآمد و افزایش هزینه‌های تولید از دلایل افزایش قیمت حامل های انرژی از جمله بنزین طی سالهای بعد از انقلاب بوده است. بررسی‌های آماری و محاسبات صورت گرفته نشان می‌دهد قیمت بنزین از اوایل انقلاب تاکنون 24900 درصد تغییر کرده است. به عبارت دیگر قیمت بنزین با احتساب قیمت میانگین 2500 تومان درحال حاضر 249 برابر نسبت به قیمت آن در سالهای اول انقلاب افزایش داشته است.
* متوسط مصرف بنزین هر خودرو 11.2 لیتر در روز است
اغلب اقتصاددان‌ها و صاحبنظران ارزانی قیمت سوخت را با توجه به تجدید ناپذیر بودن منابع آن، نادرست می دانند. البته محدودیت مصرف سوخت از ضروریات مدیریت سوخت است. طبعا یکی از ابزارهای محدودیت سوخت افزایش قیمت یا سهمیه بندی و توسعه حمل و نقل عمومی و جایگزین کردن خودروهای کم مصرف به جای خودروهای پرمصرف و فرسوده است. طبق بررسیهای انجام شده متوسط مصرف بنزین هر خودرو در ایران بیش از 11.2 لیتر درروز است. به علت فرسودگی خودروها و پرمصرف بودن دوبرابری خودروهای داخلی نسبت به خودروهای روز خارجی، بار سنگینی را برای تأمین مصرف بنزین خودروهای پرمصرف داخلی بر دولت تحمیل کرده است. اصلاح ساختاری مصرف سوخت باید چند بعدی و همه جانبه باشد. اصلاح ساختاری سوخت منحصراٌ افزایش قیمت خلاصه نمی شود. اگر اصلاحات بنیادی در نوسازی خودروهای فرسوده و بهینه سازی تولید خودروهای داخلی مطابق با استاندارد های جهانی از یک طرف و کاهش تعرفه خودروهای کم مصرف وارداتی از طرف دیگر صورت گیرد، اولاٌ یک فضای رقابتی برای تولید داخلی خودرو ایجاد خواهد شد و ثانیاٌ مصرف بنزین را به نصف مصرف فعلی تقلیل خواهد داد. متأسفانه این سیاست مدتی است به باد فراموشی سپرده شده است.
*داشتن اطلاعات حاکمیتی سرک کشیدن به حساب مردم نیست
فارس: این روزها مسئولان وزارت رفاه اعلام می‌کنند همه شهروندانی که خواهان کمک معیشتی هستند باید اجازه دسترسی به اطلاعات حساب‌های خود را بدهند در صورتی که داشتن اطلاعات بانکی و مالی برای حکمرانی خوب یک اصل است
دلیری: رییس جمهور در سفر اخیرشان به استانهای یزد و کرمان گفته اند، سرک کشیدن به اموال و دارایی های مردم یک فعل مذموم است. در صورتی که اغلب کشورهای توسعه یافته، کتمان درآمد و دارایی ها را یک جرم نابخشودنی می دانند و مجازات سنگینی برای مرتکبین این جرایم قایل شده اند. پس شفافیت مالی و شناسایی درآمد و ثروت مردم، می تواند به عدالت مالیات ستانی کمک کند. اگر کشوری بودجه سالیانه آن از محل وصول مالیات تأمین شود، باز توزیع درآمد بین طبقات کم در آمد جامعه صورت خواهد گرفت و این بهترین نوع توزیع یارانه است.
در حال حاضر یارانه پرداختی صرفنظر از اصابت آن، از محل افزایش کالا و خدمات دولت پرداخت شده و در واقع افزایش قیمت آنها موجب بلعیدن درآمدهای پایین جامعه متوسط و فقیر شده است. از طرفی طبق سنت مرسوم درآمدهای توزیع شده توسط همان افراد برخوردار جمع شده و بر ثروت ثروتمندان افزوده می شود. بدون آنکه بابت افزایش ثروت خود مالیات اضافی پرداخت کنند. این وضعیت ناخوشایند در کشور متأسفانه برقرار است. برای همین هرگونه اصلاح ناقص اقتصادی اگر به ابعاد آن توجه نشود و آثار و تبعات آن مورد ارزیابی قرار نگیرد، چه بسا زیان حاصله بیش از منافع آن خواهد بود.
بر اساس محاسبات صورت گرفته، اعلام شده اثر افزایشی قیمت بنزین فقط 4 درصد روی نرخ تورم اثر می‌گذارد. مسلماٌ این محاسبه با روش اقتصاد سنجی یا روش‌های متداول آماری انجام گرفته است. اگر فرض شود با اغماض کمی خطا، درست باشد ولی باید اذعان کرد با توجه به تجربه های پیشین آثار روانی افزایش نرخ بنزین به مراتب بیشتر از محاسبات رسمی آن است و باید در محاسبات منظور شود. تا بتوان پیش بینی لازم برای تعدیل آثار تخریبی آن بر قشر کم درآمدها و حقوق بگیران ثابت و به ویژه بازنشستگان انجام داد.
* بسته‌ راهکارهایی که می‌توان مکمل طرح گرانی بنزین باشد
فارس: به هر حال این طرح اجرا شده و احتمال تغییر آن بسیار ضعیف است چگونه می‌توان برنامه ریزی کرد که اثرات و پیامدهای منفی آن کاهش یابد و علاوه بر رضایت‌مندی،‌ اهدافی که متصور است به ثمر بنشیند؟
دلیری: منافع حاصل از اجرای طرح افزایش قیمت بنزین صرف نوسازی و توسعه حمل و نقل عمومی، خارج کردن خودروهای فرسوده، سرمایه گذاری به منظور تولید خودروهای کم مصرف و بهینه سازی تولید صنایع خودرو شود. تعرفه واردات خودروهای کم مصرف با نرخ صفر و حداکثر 30 درصد نسبت به میزان مصرف خودرو تقلیل یابد. خودروهای گران قیمت با حجم موتور 2500 سی سی به بالا بنزین خود را با نرخ بالاتر از نرخ مصوب فعلی دریافت کنند. مثلاٌ نرخ پنج هزار تومان و بالاتر.
در صورت اختصاص مبلغی از درآمد حاصل از افزایش قیمت بنزین به اقشار کم درآمد، لازم است مطالعه دقیقی نسبت به شناسایی خانوارهای کم در آمد جدا از مأخذ یارانه بگیرهای فعلی انجام شود. تا جامعه هدف یارانه بگیرها دقیقاٌ مشخص شود. کارگران، کارمندان لشکری و کشوری، بازنشستگان، مستمری بگیرها تحت حمایت کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی و جامعه روستایی می توانند جامعه هدف باشند. بنابراین با توجه به موارد ذکر شده، دولت باید تجدید نظر لازم به نحوه اجرای طرح، با التفات به انتقادات صورت گرفته، نسبت به بازبینی آن انجام دهد. مجلس شورای اسلامی نیز به عنوان تنها مرجع قانونی کشور، نسبت به بازنگری طرح و قانونی کردن افزایش قیمت بنزین با انجام کار کارشناسی و بررسی مضار و منافع آن اقدام کند.