چاپ

ایرانیان جهان - اعتماد / « مبهم‌گویی برجامی اروپا » عنوان ستون "نقد و نظر" در روزنامه اعتماد نوشته مرتضی مکی است که می‌توانید آن را در ادامه بخوانید:
با برداشته شدن گام پنجم ایران در تعلیق تقریبا تمامی تعهداتش در برجام، یک بند از برجام عملیاتی باقی مانده که آن هم بحث نظارت‌ها و بازرسی‌هایی است که آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای بر روند غنی‌سازی اورانیوم و فعالیت‌های هسته‌ای ایران دارد. دولت‌های اروپایی تاکنون تلاش می‌کردند بدون برداشتن گام عملی برای اجرای تعهدات‌شان با فشارهای سیاسی و تهدید جمهوری اسلامی ایران، برجام را حفظ کنند اما با برداشته ‌شدن گام پنجم کاهش تعهدات ایران ...
عملا گزینه‌های ناچیزی برای آنها باقی ماند یا باید مقابل خواست ایران گردن خم می‌کردند و به اجرای تعهدات خود در برجام روی می‌آوردند یا اینکه گامی عملی برای رویارویی با کاهش تعهدات ایران برمی‌داشتند. در بیانیه روز گذشته 3 کشور اروپایی، تناقض‌ها و ابهام‌های بسیار وجود دارد. در شرایطی که وزیر خارجه بریتانیا به وضوح از تشدید فشار و تلاش برای انزوای سیاسی و اقتصادی ایران سخن می‌گوید و بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا از تلاش برای یک توافق جایگزین سخن می‌گوید که توسط دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا مذاکره شده ‌باشد در بیانیه وزرای خارجه 3 کشور اروپایی تاکید می‌شود که 3 کشور اروپایی مخالف رویکرد فشار حداکثری دولت ایالات متحده امریکا هستند و همچنان از حفظ برجام حمایت می‌کنند. این یک تناقض آشکار است، نمی‌توان همزمان هم ایران را به انزوای سیاسی اقتصادی تهدید و هم ادعا کرد که از سیاست فشار حمایت نمی‌شود، نمی‌توان همزمان هم از یک توافق جایگزین صحبت کرد و هم ادعا کرد که از توافق کنونی حمایت می‌شود. مکانیسم حل اختلاف، موضوعی است که در متن برجام پیش‌بینی شده و هر زمان یکی از طرف‌های برجام احساس کند که طرف دیگری تعهدات خود را انجام نمی‌دهد، می‌تواند بر اساس بند 31 برجام، درخواست حل اختلاف از طریق کمیسیون مشترک برجام بدهد. بر اساس فرآیند پیش‌بینی شده در برجام، کمیسیون مشترک پیش از آنکه برای ارجاع پرونده به شورای امنیت به اجماع برسد به صورت نامحدود می‌تواند ماموریت خود را برای بررسی اختلاف تمدید کند. به نظر می‌رسد، وزرای خارجه 3 کشور اروپایی به این نتیجه رسیده‌اند که مکانیسم حل اختلاف و فرصت نامحدود، آن را برای ارسال پرونده به شورای امنیت به عنوان یک شمشیر داموکلس دیپلماتیک روی گردن برجام نگه دارند تا ایران را وادار کنند که به مذاکره‌ای تازه برای یک توافق جامع‌تر مشتمل بر موضوعاتی مانند نفوذ منطقه‌ای ایران و برنامه موشکی تن بدهد. بدون تردید، ادعای عدم همراهی اتحادیه اروپا به ویژه 3 کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان با سیاست‌های فشار حداکثری امریکا یک ادعای توخالی است. اروپایی‌ها عملا در عدم اجرای تعهدات خودشان در حوزه اقتصادی و مالی در طول یک سال و نیم گذشته کاملا با دولت ترامپ همراهی کرده‌اند و با اقدام به فعال کردن مکانیسم حل اختلاف عملا مواضع خود را با امریکا نزدیک کرده‌اند. هر چند به نظر می‌رسد که اروپایی‌ها بر خلاف امریکا با باقی ماندن در چارچوب برجام به شکل مشخصی زمین بازی خود را از زمین بازی ترامپ جدا کرده‌اند چراکه تصور می‌کنند در چارچوب این توافق، قدرت مانور و تحرک دیپلماتیک بیشتری در برابر ایران دارند.
شرایط منطقه و تنش‌هایی که بعد از اقدام امریکا به ترور شهید سردار سلیمانی در منطقه آغاز شده، اروپایی‌ها را بر آن داشته است تا از نقش منفعل خود عقب‌نشینی و تلاش کنند تا نقش فعال‌تری در مسائل منطقه بازی کنند. اما در این میان لندن به صورت ویژه در آستانه خروج از اتحادیه اروپا تلاش می‌کند تا نقش مستقل‌تری در صحنه خاورمیانه بازی کند. به همین دلیل هم هست که بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا مواضع بسیار واضح‌تر و روشن‌تری نسبت به دیگر رهبران اروپایی در قبال ایران اتخاذ کرده است. مجموعه موضع‌گیری‌های بریتانیا و دو کشور اروپایی دیگر به ویژه ترکیب اظهاراتی در مورد توافق جدید یا جامع‌تر، تهدید به فشار و انزوا در کنار ادعا در مورد تلاش برای حفظ برجام و ادعای اجرای تعهدات در لغو تحریم‌ها، سیگنال‌هایی است که نشان می‌دهد به ‌رغم این اقدام تحریک‌کننده از سوی 3 کشور اروپایی آنها هنوز علاقه‌ای به ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت ندارند و علاقه‌مند هستند که پروند اختلافات در کمیسیون مشترک برجام باقی بماند. اروپایی‌ها علاقه‌مند هستند این بازی را تا جایی ادامه بدهند که بتوانند ایران را وادار کنند سر میز مذاکرات جدیدی با دستور کار تحمیلی مشترک اروپا و امریکا بنشیند. این سیگنالی است که اروپایی‌ها به ایران داده‌اند و ایران هم تاکید کرده، مادامی که پرونده ایران به شورای امنیت ارجاع نشده از برجام خارج نمی‌شود و آمادگی دارد اگر طرف‌های برجام اجرای تعهدات خود را از سر بگیرند بلافاصله از گام‌های خود بازگردد. اروپایی‌ها موضع ایران را به خوبی می‌دانند و از شرایط این برداشت را دارند که ایران در شرایط سیاسی و اقتصادی‌ای نیست که راسا از برجام خارج شود و حتی علاقه‌مند است تا ماه آگوست سال 2020 که به صورت خودکار تحریم‌های تسلیحاتی علیه ایران لغو می‌شود این توافق را حفظ کند. با این حال به ‌رغم تمام سیگنال‌های سیاسی و دیپلماتیک موجود، همه پیش‌بینی‌ها در مورد عدم تمایل اروپا به ارجاع پرونده به شورای امنیت و عدم تمایل ایران به خروج از برجام بسیار وابسته به شرایط منطقه است. روند حوادث و رویدادها در منطقه به شکلی سرعت گرفته که تحلیلگران از پیش‌بینی رویدادها برای یک هفته آینده هم عاجز هستند اما با در نظر گرفتن متغیر‌های موجود و شرایط حاضر می‌توان تصور کرد که اروپایی‌ها همچنان قصد ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت را ندارند و فقط می‌خواهند فشار را به ایران برای مذاکرات بیشتر تشدید کنند.