ایرانیان جهان - پریدن از ارتفاع کم، فیلمی که به جشنواره فیلم فجر راه نیافت، اما یکی از سه فیلم بلند ایرانی پذیرفته شده در جشنواره برلین است که نمایش آن در بخش “پانوراما” با استقبال تماشاگران و منتقدان روبرو شد؛ با سالن های پری که حتی برخی بیرون در جا ماندند، و جلسات پرسش و پاسخ مفصلی با کارگردان (حامد رجبی) و تهیه کننده (مجید برزگر) و طراح صحنه و لباس فیلم (لیلا نقدی پری).
آرامش در حضور دیگران
فیلم با یک صحنه آرام ولی در باطن بسیار تلخ و تکان دهنده آغاز می شود: نهال (نگار جواهریان) از اتاق دکتر بیرون می آید. صداهای اطراف او را می شنویم بی آن که شخصیت های دیگر را ببینیم. غالبا درباره بچه و بچه دار شدن حرف می زنند و ما می فهمیم که در مطب پزشک مختصص زنان و زایمان هستیم. جواهریان در یکی از بهترین بازی های خود، صورت سرد و یخزده ای دارد و نگاه او- در تمام فیلم- حکایت دارد از غمی پنهان که می تواند ریشه در سال های دور هم داشته باشد.
کسی وارد کادر می شود (اساسا وارد کادر شدن آدم ها، عنصر تصویری تکرارشونده‌ای در این فیلم است: آدم هایی که به حریم این زن تجاوز می کنند) و از او درباره بچه اش می پرسد. پاسخ نهال ساده است: بچه اش مرده است.
شورش نه چندان بی دلیل
این آغاز فیلمی است که تا لحظه پایانی موفق می شود در فضایی سرد تماشاگر را با خود همراه کند. نهال، قضیه مردن بچه را پیش خودش نگه می دارد، شاید به این دلیل ابتدایی ساده که همه- از مادرش تا شوهرش با بازی رامبد جوان- درگیر چیزهای دیگری هستند که فرصت یک گفت و گوی جدی و خصوصی را به او نمی دهد. این آغاز تغییر رفتار اوست: حالا با زنی روبرو هستیم که بسیار رک است، سعی می کند چیزی را پنهان نکند و به شکلی علیه دروغ ها و آدم های اطرافش می شورد.
داستان ساده فیلم لایه های مختلفی می یابد: نهال در واقع در حال پاسخ دادن به همه جفاهایی است که دور و برخود به عنوان یک زن تجربه می کند؛ از اصرارهای شوهرش بر این نکته که او حالش خوب نیست تا اتفاق های ظاهراً ساده مثل مرد کناری اش در تاکسی که بدش نمی آید خودش را به او بچسباند.
از این جهت، سبک ساده و رئالیستی فیلم در نهایت می تواند تمثیلی باشد از موقعیت یک زن در فضایی که در آن احترام به طرف مقابل- به ویژه یک زن- محل چندانی از اعراب ندارد.
رنگ ها و فضای فیلم به شدت سرد است و دوربین سعی دارد تنها به عنوان یک ناظر باقی بماند. در واقع رنج و مشکلات نهال قرار نیست که فیلم را به یک ملودرام اشک انگیز بدل کند؛ برعکس با فیلم مستقلی روبرو هستیم که شاید از اساس برای مخاطب عام ساخته نشده و بیشتر نظر به مخاطب خاص دارد. از این رو فیلمساز این جسارت را دارد تا با فاصله بایستد و دوربین اش تنها نظاره گر یک موقعیت باشد.
فیلمسازی مستقل
مجید برزگر درباره اولین تجربه تهیه فیلم بلند خود به بی بی سی فارسی می گوید: “می توانم بگویم که سینمای ایران یک سینمای دولتی است و تنها پنج تا ده درصد از تولید به سینمای مستقل اختصاص دارد. با ظهور سینمای دیجیتال البته کمی بهتر شد. من خودم تا به امروز سه فیلم بلند ساخته ام و دو سه فیلم کوتاه تهیه کرده ام و حالا قصد دارم به طور جدی وارد حوزه تهیه کنندگی هم بشوم. یک دلیلش این است که ما برای فیلم های قبلی مان هیچ حمایتی از دولت نتوانستیم بگیریم. برای فیلم سوم ام که تازه ساخته ام فارابی حاضر نشد یک ریال هم کمک کند. برای همین مجبوریم خودمان دست به کار شویم.”
برزگر درباره کار با حامد رجبی می گوید: “من و حامد سلایق مشترکی داریم و توانسته ایم در این سال ها با هم کار کنیم و در دو فیلم اول من، همکار فیلمنامه نویس بود. برای فیلم سوم به اصرار خواستم که این کار را نکند چون به نظرم بیشتر از این که فیلمنامه نویس باشد کارگردان است و جهان خودش را دارد. اصرار کردم فیلمنامه ای که داشت یعنی همین فیلم را که به نظرم یک درام زنانه جذاب بود، بسازد. بیش از یک سال تلاش کردیم که تهیه کنندگانی پیدا کنیم که نشد، دست آخر خودم دست به کار شدم و خیلی هم تجربه خوبی بود. فیلم بدون هیچ کمک دولتی ساخته شد، کاملاً در بخش خصوصی و به طور مستقل. “
حامد رجبی نویسنده و کارگردان و مجید برزگر تهیه کننده «پریدن از ارتفاع کم»
عدم نمایش در جشنواره فجر
برزگر درباره جشنواره فجر می گوید: “خیلی دوست داشتم که فیلم در جشنواره فجر نمایش داده شود. تمام تلاشم را کردم. فرم را پر کردم و فیلم را تحویل جشنواره دادم، اما هیچ جوابی ندادند. از آن بدتر این که وزارت ارشاد به این فیلم درجه کیفی “ج” داد، یعنی از بسیاری از فیلم هایی که در سوپرمارکت ها می فروشند هم کم ارزش تر است! نمی گویم انتخاب شدن یا نشدن در برلین خیلی مهم است، اما بازتابی که در اینجا داشتیم نشان می دهد که آن هیات ارزشگذاری در ایران چقدر با سینما بیگانه است .دوست داشتم فیلم در گردونه رقابت در جشنواره فجر هم دیده شود و متاسفم که نشد.”
بی بی سی