چاپ

ایرانیان جهان - کاظمی؛ ناچار یا مقتدر؟
سایز متن الف الف
لینک کوتاه در کلیبرد کپی شد! http://akhr.ir/6501776
k ١٢
٤
اعتماد / متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
محمد صالح صدقیان/ آنچه پنجشنبه شب در بغداد رخ داد و بخشی از نیروهای امنیتی عراق به یک پایگاه میزبان نیروهای محور مقاومت عراق حمله کردند و تعدادی را بازداشت کردند قطعا بدون اطلاع مصطفی کاظمی، نخست‌وزیر عراق نبوده است. من حتی یک گام فراتر از این گزاره می‌روم و می‌گویم که این اقدام قطعا به دستور نخست‌وزیر انجام شده است. بدون علم و اراده شخص نخست‌وزیر عراق امکان ندارد چنین اقدامی علیه یک نهاد مهم شیعیان عراق رخ دهد. اما سوال اینجاست مصطفی کاظمی که با رای و اعتماد گروه‌های شیعه عراقی انتخاب شده ‌بود و گروه‌های مقاومت هم اگر از او حمایت نکردند، دست‌کم در مقابل انتخابش مخالفتی هم نشان ندادند چرا در چنین موقعیتی دست به این اقدام می‌زند؟
واقعیت این است که اقدام مصطفی کاظمی در شرایط کنونی دو پیام مهم دارد، یک پیام داخلی و یک پیام خارجی. پیام داخلی اقدام مصطفی کاظمی، ضرب شست نشان دادن به گروه‌های قدرتمند سیاسی و عقیدتی در داخل عراق است. او از ابتدای حضورش گفته ‌بود که قصد دارد، سلاح را از اختیار گروه‌های غیردولتی خارج کند. وقتی به دولت اشاره می‌شود، منظور مجموعه نیروهای مسلح عراق است که شامل حشدالشعبی هم می‌شود، یعنی وزارت دفاع، وزارت کشور و حشدالشعبی منحصرا تنها نیروهای صاحب سلاح در عراق باقی می‌مانند و هیچ گروه دیگری تحت هیچ عنوانی حق استفاده از سلاح برای اهدافش ندارد. اقدام دولت عراق علیه نیروهای منتسب به کتائب حزب‌الله و جبهه مقاومت با این هدف صورت گرفته که مصطفی کاظمی به گروه‌های مختلف صاحب نفوذ در عراق، نه فقط شیعیان، بلکه از هر طایفه و مذهبی نشان بدهد که فرمانده کل قوا اوست و اختیار کامل در اجرای فرمانش دارد. اقدامی که نیروهای تحت فرمان کاظمی انجام داد در واقع یک عملیات کوچک و محدود بود اما آثار و نتایج گسترده‌ای در پی دارد. اما اقدام در مقابل بخشی از نیروهای شیعه عراقی که در نبرد علیه داعش نقش بارزی بازی کرده‌اند در واقع یک پیام و نشانه برای همه گروه‌های دیگر است که مصطفی کاظمی قصد مدیریت مقتدرانه در بغداد دارد. کاظمی با این اقدام خود در واقع تا حدی عکس‌العمل گروه‌های سیاسی و نظامی شیعه عراقی را هم سنجید تا ارزیابی کند که گروه‌های تحت فرمان حشدالشعبی تا چه اندازه از فرمان دولت و رهبری بغداد پیروی می‌کنند. همان‌گونه که از پنج‌شنبه تاکنون هم مشاهده کرده‌ایم به ‌رغم اظهارنظر شخصیت‌های برجسته شیعه مانند نوری مالکی و قیس خزعلی و دعوت آنان از دولت به حفظ حرمت و احترام حشدالشعبی، واکنش تندی از سوی گروه‌های سیاسی شیعه و رهبران حشدالشعبی به این اقدام نشده است.
به نظر می‌رسد، گروه‌های عمده شیعه عراق از جمله جریان صدر، جریان حکمت و فراکسیون فتح خواستار خویشتن‌داری و فرصت به کاظمی هستند و از اقتدار دولت مرکزی حمایت می‌کنند. اما در کنار آثار داخلی این اقدام مصطفی کاظمی یک پیام خارجی هم در این اقدام نهفته بود که متاسفانه نه به نشان اقتدار و توانمندی دولت بغداد بلکه به نشانه ناچاری و ناگزیری دولت کاظمی برای راضی نگه داشتن دولت امریکا بود. می‌دانیم که عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر پیشین عراق در تمام طول دوران نخست‌وزیری‌اش برای دیدار رسمی به واشنگتن دعوت نشد. شرط دولت امریکا برای عادل عبدالمهدی این بود که باید قدرت حشدالشعبی را کنترل و محدود کند. عادل عبدالمهدی این شرط را نپذیرفت و امریکایی‌ها هم او را هرگز برای سفر به واشنگتن دعوت نکردند. حالا نخست‌وزیر کنونی قرار است 3 هفته دیگر به واشنگتن برود تا با مقام‌های ارشد امریکایی دیدار و گفت‌وگو کند. درست همان شرط‌ها و شروطی که برای عادل عبدالمهدی وجود داشت از سوی امریکا هم برای او مطرح شده است. یکی از اهداف مصطفی کاظمی در انجام اقدام پنج‌شنبه شب هفته گذشته، این بود که به صورت ظاهری و نمادین در مقابل امریکایی‌ها با دست پر برود و ادعا کند که برنامه تحدید حشدالشعبی را آغاز کرده است. این پیام کاظمی برای امریکایی‌ها این است که او عزم و اراده کافی دارد اما هنوز زمان کافی برای اجرای خواسته‌های آنها را پیدا نکرده است.
اما اینکه این اقدامات کاظمی تا چه اندازه گسترش پیدا کند یا اینکه اصولا آیا فرصتی برای انجام چنین اقداماتی داشته‌ باشد بسیار به رویدادهای آینده عراق بستگی خواهد داشت. عراق در حال حاضر در شرایط اقتصادی بسیار وخیمی قرار گرفته است. اخبار موثقی وجود دارد که دولت حتی پول کافی برای پرداخت دستمزدهای کارمندان خودش را هم ندارد. البته مصطفی کاظمی و وزیر اقتصادش علی علاوی، وعده‌هایی داده‌اند که با قرض و وام از کشورهای خارجی و نهادهای بین‌المللی، بحران کنونی را به صورت مقطعی جمع می‌کنند. قطعا فرصت گروه‌های سیاسی پارلمان که به نخست‌وزیری کاظمی رای دادند به او محدود خواهد بود و عملکرد او در برابر بحران اقتصادی موجود می‌تواند یک عامل موثر در تعیین سرنوشت آینده‌اش باشد. در عین حال اگر او امروز امتیازی به امریکایی‌ها در مورد حشدالشعبی و گروه‌های مقاومت عراقی داده است، انتظار خواهد داشت که امتیازات مشخصی از امریکایی‌ها در مذاکرات واشنگتن دریافت کند و گام‌های بعدی او در داخل عراق به عملکرد متقابل امریکایی‌ها وابسته خواهد بود. من معتقدم که رویدادهای هفته‌ها و ماه‌های آینده نشان خواهد داد که کاظمی یک نخست‌وزیر مقتدر و کارآمد است که می‌تواند از بحران‌ها عبور کند یا یک سیاستمدار ضعیف و ناگزیر که مجبور است به کمک خارجی برای اداره کشور دل ببندد و مجری فرمان‌های خارج از کشور باشد.