ایرانیان جهان - فارس /وزارت نفت درحالی در قالب قرارداد IPC، توسعه سه میدان غیرمشترک را به یک شرکت خارجی واگذار کرده است که این شرکت هزینه توسعه این میادین را حدود 5 برابر رقم واقعی محاسبه کرده و برنامه تولید تجمعی آن نیز کمتر از حد انتظار است.
پس از روی کارآمدن دولت یازدهم، وزارت نفت از ماه‌های ابتدایی با هدف جلب سرمایه‌گذاری خارجی در بخش بالادست صنعت نفت، کارگروهی جهت تدوین نسل جدید قراردادهای بالادست زیر نظر سیدمهدی حسینی که به بیژن زنگنه بسیار نزدیک بود، شکل داد.

در نهایت این تلاش‌ها منجر به شکل‌گیری نمونه اولیه قراردادهای موسوم به IPC انجامید. یکی از اشکالات عمده که کارشناسان در آن مقطع زمانی به این شکل از قراردادها وارد می‌دانستند، واگذاری اختیار بهره‌برداری میدان به مدت 25 سال به شرکت‌های خارجی، علیرغم تجربه بیش از یکصد ساله بهره‌برداری از میادین نفتی در صنعت ملی نفت ایران بود.
با فشار افکار عمومی و کارشناسان صنعت نفت، تغییراتی بر روی نمونه‌های اولیه این قراردادها توسط هیئت وزیران انجام شد. یکی از این تغییرات مربوط به تغییر مشمولیت قراردادهای IPC از میدان‌های نفتی کم‌ریسک به میادین نفت با ریسک بالاتر (میادینی که ضریب بازیافت آنها زیر 20 درصد می باشد) بود.
البته با امضای برجام و نهایی شدن شکل قراردادهای IPC، فرصت خوب جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی به آن صورت که مسئولین وزارت نفت انتظار داشتند، حاصل نشد و آنها تنها مجبور به عقد قراردادهایی با شرکت‌های نه چندان مطرح خارجی با مشارکت شرکت‌های داخلی شدند.
از جمله این قراردادها که اخیرا نهایی شده است، قراردادهای سرمایه‌گذاری و توسعه میادین چشمه خوش، دالپری و پایدار شرق که در حوزه شرکت نفت مناطق مرکزی ایران هستند که تحت قراردادهای IPC منقعد شده است.
1- میدان چشمه خوش (مخازن آسماری و بنگستان): میدان چشمه خوش براساس آخرین مطالعات تایید شده توسط شرکت ملی نفت (مطالعات شرکت اسپانیایی Cepsa)، با 2240 میلیون بشکه نفت درجا و با ضریب بازیافت اولیه 19 درصد، یکی از میادین اصلی تولید نفت در شرکت نفت مناطق مرکزی است.
بر اساس آخرین آمار تا پایان بهمن ماه 99 تولید تجمعی از این میدان 460.2 میلیون بشکه بوده که نشان می‌دهد ضریب بازیافت از این میدان تاکنون 21 درصد می‌باشد. متوسط تولید نفت از این میدان در سال‌های 95 و 96 به ترتیب 73.8 و 73.3 هزار بشکه در روز بوده است. این میدان شامل دو مخزن اصلی آسماری و بنگستان می‌باشد.
براساس آخرین مطالعات تایید شده در کمیته مشاورین مخازن در شرکت ملی نفت، در مطالعه شرکت خارجی فقط طرح غربالگری برای سناریوهای مختلف این میدان انجام شده است، ولی علی‌رغم موفقیت‌آمیز بودن سناریوهای مختلف تزریق امتزاجی، انجام پروژه‌های ازدیاد برداشت در چشمه‌خوش به روش تزریق امتزاجی در شرح کار قرارداد IPC با شرکت خارجی در نظر گرفته نشده است.
نکته جالب توجه اینکه قبل از انعقاد قرارداد با شرکت خارجی، پیشرفت پروژه تزریق گاز به میدان چشمه خوش (آسماری) 90 درصد بوده است ولی با انعقاد قرارداد این پروژه به حال خود رها شده است.
لازم به ذکر است بر اساس مصوبه هیئت مدیره شرکت ملی نفت ایران در سال 1382 با توجه به نتایج مطالعات شرکت اسپانیایی Cepsa با نصب و راه‌اندازی تاسیسات جمع‌آوری گاز‌های همراه میادین پایدار غرب پایدار شرق و دالپری و تزریق به صورت امتزاجی، ضریب بازیافت مخزن آسماری میدان چشمه‌خوش تا 33 درصد افزایش خواهد یافت.
علیرغم خرید کمپرسور برای تزریق گاز و نصب تجهیزات و همچنین انجام پروژه مطالعات آزمایشگاهی توسط پژوهشگاه صنعت نفت، این آزمایشات توسط شرکت خارجی مورد بررسی و مطالعه قرار نگرفته است.
2- میدان دالپری (مخزن سروک): میدان دالپری بر اساس آخرین مطالعه که توسط شرکت IPAC در سال 1389 انجام شده است، دارای 367 میلیون بشکه نفت درجا در مخزن سروک می‌باشد. این مخزن از نوع کربناته بوده و دارای شکستگی‌های طبیعی گسترده در سراسر مخزن است.
بهترین سناریو برای حداکثرسازی برداشت از میدان بر اساس آخرین مطالعات تزریق گاز در این مخزن معرفی شده که می‌تواند ضریب بازیافت از میدان را تا 32 درصد افزایش دهد، ولی در این میدان نیز علیرغم وجود مطالعات، پروژه تزریق گاز توسط شرکت خارجی در نظر گرفته نشده است.
3- میدان پایدار شرق (مخازن آسماری و بنگستان): میدان پایدار شرق با دو مخزن اصلی آسماری و بنگستان در حوزه شرکت نفت مناطق مرکزی ایران قرار دارد. میزان نفت درجای مخزن آسماری پایدار شرق بر اساس آخرین مطالعات صورت گرفته توسط شرکت نروژی سینتف به میزان837 میلیون بشکه گزارش گردیده که پیش‌بینی می‌شود از این میزان تاکنون 8.8 میلیون بشکه نفت استحصال گردیده است که نشان از ضریب بازیافت اولیه 1 درصد در میدان می‌دهد.
طبق آخرین مطالعات شرکت ملی نفت، بهترین سناریو برای توسعه این میدان، حفر چاه‌های جدید و نصب پمپ‌های درون چاهی است که پس از اجرای سناریو بهینه، ضریب بازیافت میدان پایدار شرق تا حدود 9 درصد افزایش خواهد یافت.
*اذعان کمیته مشاورین مدیریت مخازن بر عدم تایید طرح شرکت خارجی
طرح توسعه پیشنهادی شرکت خارجی طرف قرارداد IPC این میادین برای توسعه میادین چشمه خوش، دالپری و پایدار شرق در جلسه 97/7/25 کمیته مشاورین مدیریت مخازن شرکت ملی نفت ایران بررسی گردید و بر اساس صورتجلسه رسمی (نامه شماره م ب ت/351451 مورخ 1397/7/29) هیچ کدام از طرح‌ها و خط پایه‌های تولیدی ارائه شده توسط شرکت خارجی در کمیته مشاورین مورد تایید قرار نگرفته است.
اما در این مصوبه ذکر شده است که به دلیل شرایط خاص بین‌المللی و لزوم استفاده از سرمایه‌گذاری‌های خارجی، همکاری با شرکت خارجی مذکور در صورت ارائه محورهای اصلی توسعه توسط شرکت ملی نفت ایران و اجرا توسط آن شرکت امکان‌پذیر خواهد بود. این در حالی است که طرح توسعه و برآورد مالی شرکت خارجی با برنامه‌های توسعه‌ای شرکت نفت مناطق مرکزی ایران تفاوت‌های فاحشی دارد.