بزرگنمايي:

ایرانیان جهان - اعتماد /متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
حتی در دوران دونالد ترامپ، رییس‌جمهور سابق امریکا زمانی که دولت این کشور به‌ طور یک‌جانبه از توافق هسته‌ای با ایران خارج شد و تحریم‌ها را مجدد اعمال کرد، کشور ژاپن ارتباط دوستانه خود را با ایران حفظ کرد. در صورت احیای توافق هسته‌ای یا همان برجام در هفته‌ها یا ماه‌های آتی، شرکت‌های ژاپنی جهت سرمایه‌گذاری و ارتباطات اقتصادی در این فضای جدید به صورت ویژه از موقعیت خوبی برخوردار هستند. براساس یادداشتی که در خبرگزاری SNA ژاپن منتشر شده، روابط دیپلماتیک بین ایران و ژاپن از سال 1929 برقرار شد و دو کشور در سال 2019 جشن نودمین سالگرد آن را گرفتند. ایران به عنوان سومین منبع تامین‌کننده نفت ژاپن و با 85 میلیون نفر جمعیت همواره به عنوان یک شریک اقتصادی قابل توجه برای ژاپنی‌ها درنظر گرفته شده و ایرانی‌ها همواره از حضور این کشور غیراروپایی پیشرفته استقبال کرده‌اند. باتوجه به شرایط ویژه ژاپن در نزدیکی روابط با ایالات متحده امریکا، روابط بین توکیو و تهران بعد از انقلاب اسلامی ایران باقی ماند و تبادلات تجاری دوجانبه در سال‌های بعد از انقلاب قابل توجه بود، اما وقتی که برجام منعقد شد چشم‌انداز توسعه بیشتر روابط نمایان گردید. شرکت‌هایی همچون میتسوبیشی و یاماها به بازار ایران ورود کردند و بسیاری دیگر تمایل خود را در این زمینه نشان دادند، اما درست زمانی که ترامپ در سال 2016 در امریکا به قدرت رسید و به ویژه زمانی که این کشور از برجام خارج شد و تحریم‌های فلج‌کننده‌ای را در ماه مه ‌2018 علیه ایران وضع کرد، این نقطه عطف مثبت پس از مدتی به تغییر گرایید. حجم صادرات ژاپن به ایران در سال 2017 نزدیک به یک میلیارد دلار بود که در سال 2019 این رقم به 66 میلیون دلار رسید که نشان از کاهش 93درصدی دارد! اما با وجود اینکه تجارت دوجانبه در این مقطع ناامید‌کننده بود، ارتباطات دیپلماتیک فی‌مابین ادامه یافت. در سال 2019 نخست‌وزیر وقت ژاپن شینزو آبه به تهران سفر کرد و این اولین حضور بالاترین مقام اجرایی ژاپن بعد از 41 سال در ایران بود. همچنین رییس‌جمهور روحانی بعد از 19 سال اولین رییس‌جمهوری از ایران بود که به ژاپن رفت. البته هفته‌های بعد ویروس کرونا در سطح جهان همه‌گیر شد و دولت‌ها را درگیر اقدامات متقابل نسبت به این همه‌گیری کرد. همچنین شینزو آبه، نخست‌وزیر وقت ژاپن با تلاش‌هایی در جهت کاهش تنش‌ها بین ایران و غرب در راستای منافع ملی ژاپن برای مدت‌ها به دنبال میانجیگری بین تهران و واشنگتن بود. او حتی با یک طرح پیشنهادی تهاتری در تابستان 2019 با این هدف که سویا و حبوبات امریکایی از طریق ژاپن به ایران برسد و به ازای آن ژاپن نفت خام از ایران دریافت نماید به میز مذاکره با رهبران ایران آمد. این طرح از میز کار خارج نشد و آبه حتی سعی کرد بین ایران و امریکا با انتقال پیام میانجیگری کند اگرچه این تلاش میانجیگری ژاپن با پاسخ قاطع رهبر ایران مواجه شد.
رهبر ایران در جریان سفر آبه به تهران به او گفت: من حتی ترامپ را شایسته مبادله پیام نمی‌دانم و هیچ پاسخی نه الان و نه در آینده به او ندارم. ژاپن کشور مهمی در آسیا است و اگر این کشور می‌خواهد روابط خودش را با ایران تقویت نماید باید موضعی با ثبات مانند برخی دیگر از کشورها اتخاذ نماید، اما در دوران همه‌گیری ویروس و انتقال قدرت از آبه به یوشیهیده سوگا ارتباطات دو کشور کمی آهسته شد اما متوقف نگردید. در یک اقدام بشردوستانه، توکیو 24 میلیون دلار در ماه مارس 2020 به عنوان کمک پزشکی علیه همه‌گیری ویروس کرونا به ایران اهدا کرد. دولت ژاپن همچنین درخصوص احیای برجام از هیچ تلاشی دریغ نکرده است. به ‌طور مثال کازو توشی آیکاوا سفیر سابق ژاپن در ایران به تازگی گفته است: ژاپن از برجام حمایت می‌کند. ما امیدواریم تلاش‌های مقامات مسوول درخصوص احیای برجام زودتر به نتیجه برسد و هر کاری لازم باشد من انجام می‌دهم. همچنین ما آماده انتقال تجربیات ژاپن در زمینه حفاظت از امنیت تاسیسات هسته ایران هستیم. توکیو همچنین موضع دوستانه خود را پس از انتخاب ابراهیم رییسی، رییس‌جمهور منتخب ایران اعلام کرد. کاتسانوبو کاتو دبیر کابینه دولت ژاپن هدف این کشور درخصوص عمق بخشی روابط با ایران در دوره جدید ریاست ‌جمهوری را در یک نشست خبری تشریح کرد و گفت: ثبات و پایداری منطقه خاورمیانه از اهمیت بالایی برای ژاپن برخوردار است. هم‌اکنون با حضور بایدن در کاخ سفید امیدها برای احیای توافق هسته‌ای در هفته‌ها یا ماه‌های آتی بیشتر شده و بسیاری از دلایل وجود داد که ارتباطات اقتصادی تهران و ژاپن به حجم بالاتری برسد. ایران نیز از سرمایه‌گذاری این کشور آسیای شرقی در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی خود استقبال می‌کند و در این زمینه شرکت‌های ژاپنی مهارت و تخصص لازم را برای ورود به این عرصه دارند. صنعت دیگری که می‌تواند مکانی مناسب برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های ژاپنی باشد صنعت خودروسازی است. اما ترمز اصلی در این مسیر نگرانی‌هایی درخصوص عدم پایداری روابط تهران و غرب در آینده است که ممکن است بر اثر تنش‌ها در منطقه مجدد افزایش یابد که در این زمینه سختی انتقال پول و مبادلات بانکی با ایران می‌تواند مشکل‌ساز باشد، لذا شرکت‌های ژاپنی نمی‌خواهند تجربه‌ای که پس از خروج امریکا از برجام اتفاق افتاد مجدد برای آنها رخ دهد. به هر صورت، سخنان سفیر سابق ژاپن، میتسوگو می‌تواند در این دوره روشن‌بخش این مسیر باشد. او گفته است: کمپانی‌های ژاپنی به آینده ایران امیدوار هستند و همچنان در این کشور باقی مانده‌اند. ژاپنی‌ها می‌توانستند پس از خروج امریکا از برجام و وضع تحریم‌های جدید، ایران را ترک کنند و خرید نفت ایران را کلا متوقف نمایند همان‌طورکه بسیاری از شرکت‌های خارجی ایران را ترک کردند که نمی‌خواهم اینجا اسم بیاورم اما این شرکت‌های ژاپنی هستند که باقی مانده‌اند.
مترجم: الهام شاهی‌دشت