چاپ

ایرانیان جهان - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن در اخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
رجب‌طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، روزهای نخست پس از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا گفت: «همان‌طور‌که بارها در طول خدمتتان در سمت معاونت ریاست‌جمهوری گفتیم، مناسبات میان ترکیه و آمریکا ریشه‌های عمیق راهبردی دارد. پیروزی شما را در انتخابات تبریک می‌گویم و برای مردم آمریکا صمیمانه آرزوی صلح و سلامتی می‌کنم». به نوشته روزنامه ایندیپندنت، پیام تبریک اردوغان به جو بایدن، رئیس‌جمهوری منتخب آمریکا، سه روز پس از پیام‌های مشابه رهبران ایرلند، آلمان، اسپانیا، کانادا و دیگر متحدان آمریکا در پست‌های توییتری اعلام شد. تا پیش از آن، ترکیه در میان پنج کشور دیگر جهان –برزیل، چین، کره شمالی، روسیه و اسلوانی– درباره انتخاب بایدن سکوت اختیار کرده بود. این سکوت به یأس و ناامیدی آنکارا (از نتیجه انتخابات) تعبیر شده بود، زیرا اردوغان توانسته بود با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری کنونی، در زمینه مسائل دوجانبه روابطی به‌مراتب نزدیک‌تر برقرار کند که به‌گونه‌ای چشمگیر به سود اردوغان تمام شده بود؛ اما دلیل شکستن سکوت اردوغان نیاز شدید او به آرامش و جلوگیری از توفان اقتصادی در کشورش است تا نشان‌دادن وفاداری به رهبری خلع‌شده. ماه‌هاست که در محافل سیاسی آمریکا شایعاتی بر سر چگونگی واکنش بایدن درباره تحریم‌های معوق‌شده واشنگتن علیه ترکیه در جریان است. این تحریم‌ها که در چارچوب لایحه «مخالفان آمریکا از طریق تحریم» یا «کاتسا» اعمال می‌شود، ترکیه را به‌دلیل خرید سامانه موشکی ضدهوایی روسیه هدف قرار داده است.
انتقادکنندگان از این اقدام ترکیه معتقد بودند این حرکت نه‌تنها امنیت ناتو (پیمان آتلانتیک شمالی) را به سبب ورود فناوری روسی به سامانه دفاعی این پیمان تضعیف می‌کند، بلکه مخالف منافع آمریکا که اساسا موضعی ضد روسیه دارد نیز هست. در واکنش، کنگره آمریکا فروش عمده سلاح‌های پیشرفته به ترکیه را متوقف کرد، درحالی‌که مقامات دولت ترامپ به هرگونه بحث تکنیکی برای به‌تعویق‌انداختن این تحریم‌ها متوسل شدند. فهرست تحریم‌ها به اصطلاح شامل گزینه‌هایی نیز هست که به سنای آمریکا اجازه می‌دهد با یک اکثریت ساده، قوانین موجود را نادیده بگیرد. در این مورد خاص ترکیه از نظام بانکی ایالات متحده کنار گذاشته و در میان‌مدت اقداماتی از جمله محدودیت مجوز صادرات و در موارد ساده‌تر محدودیت انتقال پول درمورد برخی افراد اعمال می‌شود. یک مقام کنگره آمریکا که نخواست نامش فاش شود، می‌گوید: «کاخ سفید مطمئن شد جمهوری‌خواهان در سنا به حرف آن گوش می‌کنند. فکر می‌کنم حالا که ترامپ کاخ ریاست‌جمهوری را ترک می‌کند، تقریبا تمام کنگره از اردوغان ناخشنودند و کسی درصدد نجات او برنخواهد آمد».
ترامپ علت اکراهش از اعمال تحریم علیه ترکیه را تلاش برای اصلاح اشتباه‌های باراک اوباما، رئیس‌جمهوری پیشین آمریکا، عنوان می‌کند که از فروش سامانه دفاعی موشک‌های آمریکایی «پاتریوت» به این کشور خودداری کرده بود. حال اینکه آیا این تلاشی صمیمانه برای رعایت انصاف درباره ترکیه است یا در تأیید روابط غیرمتعارفش با اردوغان،‌ ترامپ به این کار دست زده است، موضوع اصلی نیست اما در هر صورت تعویق تحریم‌ها علیه آنکارا که می‌توانست عواقبی بسیار شدید برای ترکیه داشته باشد، به سود این کشور تمام شده است. دوبرابرشدن تعرفه واردات آلومینیوم و فولاد به ترکیه و حبس کشیش آمریکایی در آگوست سال 2018، یک‌شبه موجب سقوط لیر، واحد پول ترکیه شد. اگر ترامپ بخواهد کم‌ضررترین تحریم‌های مندرج در «کاتسا» را به‌عنوان آخرین لطف به همتای ترکش انتخاب کند، باید بداند که زمان با به‌سررسیدن دوره ریاست‌جمهوری‌اش در روز 20 ژانویه، به‌سرعت می‌گذرد. منتقدان معتقدند پیامد پیام نامعمول «ممنونم» اردوغان به ترامپ که بلافاصله پس از پیام تهنیت او به بایدن داده شد، تأثیر چندانی در تعادل دیپلماتیک میان دو کشور ندارد.
تحلیلگران می‌گویند اگر تصمیم درباره اعمال مفاد «کاتسا» بر عهده بایدن گذاشته شود، احتمالا جنبه‌های سختگیرانه‌تر آن را مد نظر قرار خواهد داد، نه به‌دلیل آنکه در برخی زمینه‌ها از دولت اردوغان انتقاد کرده باشد، بلکه به این دلیل که باید از مسئله‌ای دوجانبه میان دموکرات‌ها و جمهوری‌خواهان استفاده کند و میان این دو حزب پلی در جهت مصالحه بزند. گنول توُل، تحلیلگر در مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن می‌گوید تنها اقدام آنکارا برای بهبود روابط با روسیه نبود که موجب آزردگی میلیون‌ها نفر شد، بلکه ‌نابردباری اردوغان در مقابل نارضایتی و سیاست‌های تهاجمی‌اش در سوریه، لیبی و شرق مدیترانه نیز از او یک فرد منفی در محافل عمومی آمریکا ساخته و دوستی نزدیک او با ترامپ نمکی بود که بر این زخم پاشیده شد. توُل می‌گوید: «حمایت‌های نامناسب و بیش از حد ترامپ از اردوغان حتی جمهوری‌خواهان را نیز خشمگین کرد. برای جمهوری‌خواهانی که می‌خواهند فاصله خود را با ترامپ حفظ کنند، دادن رأی علیه ترکیه محتاطانه‌ترین گزینه‌ای است که حتی در داخل آمریکا خریدار دارد».
بدون درنظرگرفتن تصویر ترکیه در داخل آمریکا، وزن تحریم‌های مندرج در «کاتسا» یا مجازات‌های سنگینی که علیه بانک دولتی ترکیه، «هالک‌بانک» برای تخطی از تحریم‌های ایران در نظر گرفته شده، به معنی آن است که ترکیه باید در مناسباتش با آمریکا تجدیدنظر کند. «این برای دولت ترکیه نوعی دسیسه‌چینی خواهد بود زیرا دیگر قادر به استفاده از کانال‌هایی که درباره ارتباط با ترامپ استفاده کرده بود، نیست و برقراری روابط (با آمریکا) دشوارتر خواهد شد». آن‌طور‌که سی‌ان‌ان گزارش داده بود، اردوغان هفته‌ای دو بار با دونالد ترامپ گفت‌وگوی تلفنی داشت و حتی هنگامی که ترامپ مشغول بازی گلف بود، می‌توانست مستقیم با او تماس بگیرد. یکی از مقام‌های کاخ‌ سفید دراین‌باره می‌گوید: «فکر می‌کنم موضوع خیلی ساده است. بایدن به قانون تأسی می‌کند و ترامپ نمی‌کند». او ادامه می‌دهد، مقامات تحصیل‌کرده و حرفه‌ای آمریکا تمایلی به ایجاد دشمنی با ترکیه ندارند، اما درحال‌حاضر بایدن اولویت‌های مهم‌تری از روابط با آنکارا دارد؛ باید پیش از نگرانی پیرامون نحوه پرداختن به مسائل پیچیده با شریکی مثل ترکیه که نمی‌خواهد مثل یک شریک رفتار کند، از سرمایه سیاسی‌مان برای بازسازی روابط با اروپا به‌ویژه آلمان، فرانسه و حتی کانادا استفاده کنیم.