چاپ

ایرانیان جهان - آرمان ملی / متن پیش رو در آرمان ملی منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست
روزی که چهار امام جمعه در بیانیه‌ای صریح در مناقشه قره‌باغ از جمهوری آذر‌بایجان حمایت کرده بودند، همان‌طور که چندی بعد علی‌اکبر ولایتی در اظهاراتی چنین کرد و خواستار ترک مناطق قره‌باغ از سوی ارمنستان شد، زمانی که همین تحرکات حتی بعضا باعث ایجاد تظاهرات و راهپیمایی‌هایی به نفع جمهوری آذربایجان در داخل شد. بسیاری عامل بخشی از این اتفاقات را دستگاه دیپلماسی کشور می‌دانستند. نگاهی که به سایر مقامات ایران این اجازه را می‌داد تا در جنگ قره‌باغ با حمایت از جمهوری آذر‌بایجان عملا به بازی تن دهند که شاید در پس پرده آن، اردوغان در ترکیه هم بدش نمی‌آمد‌. نتایج آن جنگ دوماهه قره‌باغ اگرچه بیش از ده‌هزار جان‌باخته نظامی و غیرنظامی و پیروزی جمهوری آذربایجان بود، اما منجر به مساله‌ دیگر نیز شد، با صلح میان ارمنستان و آذربایجان که به دلیل حمایت همه‌جانبه ترکیه و البته حمایت‌های تلویحی ایران صورت گرفت و از سویی روسیه‌ای که پشت ارمنستان را خالی کرد فرصت برای مانورهای نمایشی پیروزی در قره‌باغ برای آذربایجان باز شد. یکبار رهبر آذربایجان با همسرش و لباس نظامی در مناطقی که اکنون از آن آنها شده رفته و ظفرمندانه عکس می‌گیرد و یکبار هم جشن پیروزی با حضور میهمان ویژ‌ه‌ای چون اردوغان برگزار می‌کند؛ اردوغانی که تمام و کمال به جمهوری آذر بایجان کمک کرد اما حالا اظهاراتی به زبان می‌آورد که ضعف دیپلماسی ما در جنگ قره‌باغ و خوشحالی عجیب و غریب بعضی و موضع‌گیری‌های آن زمان را بیشتر به تصویر می‌کشد. اظهارات اردوغان در این جشن بسیار هشدارآمیز و البته که معنادار است. او بار دیگر نشان می‌دهد که فیلش یاد هندوستان کرده و همچنان در رویای زنده کردن امپراتوری نئوعثمانی که سال‌ها قبل در دوره اوج قدرتش به فکر آن بود، است. آک‌پارتی‌ها و حزب عدالت و توسعه در این چند سال به‌خصوص بعد از انتخابات شهرداری و عدم اقبال مردم همچون گذشته در موضع ضعف قرار گرفته بودند اما از قرار معلوم که جنگ قره‌باغ نشاط و البته توهم دوباره‌ای به اردوغان داده است. خلیفه اردوغان(!) در سخنرانی‌اش در آذربایجان به مناسبت به اصطلاح پیروزی در جنگ قره‌باغ نخست مردم ارمنستان را دعوت کرد ضد حکومت خود بشورند و سپس بخش‌هایی از ترانه «آراز، آراز» را خواند. در بخشی که خوانده شد اشاره‌ای به رود ارس شده است. رود ارس مرز میان آذربایجان ایران و آذربایجان است و در این ترانه بر دو تکه شدنش با ظلم اشاره می‌کند. اردوغان در سخنرانی‌اش می‌گوید که ارس به‌زودی قدرت می‌گیرد و این یعنی تحریک جنبش‌های پان‌ترکیست داخل ایران. ظاهرا که اردوغان مشغول پختن آشی تازه این‌بار برای ایرانیان است. جالبی این داستان آن است که این سروده البته اشاره به ارس جداشده از ایران می‌کند و اما اردوغان آن را به نام خود ثبت کرده است. محمدجواد ظریف وزیر امورخارجه ایران نسبت به این موضوع واکنش نشان داد و در حساب توئیتری خود نوشت: «به اردوغان نگفته بودند شعری که به غلط در باکو خواند مربوط به جدایی قهری مناطق شمالی ارس از سرزمین مادری‌شان ایران است! آیا او نفهمید که علیه استقلال جمهوری آذربایجان سخن گفته است؟ هیچ‌کس نمی‌تواند درباره آذربایجان عزیز ما صحبت کند.» در همین رابطه سخنگوی وزارت امور خارجه اظهار داشت: «سفیر ترکیه در تهران از سوی دستیار وزیر و مدیرکل اورآسیا به وزارت امور خارجه احضار و ضمن ابلاغ مراتب اعتراض شدید، به سفیر تاکید شد ایران خواستار توضیح فوری دولت ترکیه در این خصوص است.» خطیب‌زاده افزود: «در جریان این احضار به سفیر ترکیه ابلاغ شد که دوران ادعاهای ارضی و امپراتوری‌های جنگ‌افروز و توسعه‌طلب سال‌هاست که سپری شده است.» سخنگوی دستگاه سیاست خارجی در ادامه اضافه کرد: «به سفیر ترکیه تاکید شد جمهوری اسلامی ایران به هیچ‌کس اجازه مداخله در مورد تمامیت ارضی خود را نمی‌دهد و همان‌طور که تاریخ پرافتخارش گواه است، در خصوص امنیت ملی خود حتی ذره‌ای کوتاه نمی‌آید.» نکته جالب توجه اما در این میان سکوت قابل‌توجه بسیاری از چهره‌های اصولگرا و از جمله نمایندگان مجلس یازدهم و بسیاری از مقامات درباره گفته‌های اردوغان است. آیا اگر از این قبیل اظهارات از سوی یکی از کشورهای دیگر شنیده می‌شد نیز ما شاهد چنین نگاهی از سوی آنها بودیم؟ هرچند اظهارات ظریف هم در جایی که می‌گوید این شعر برخلاف استقلال آذربایجان است هم نوعی پاسخ محسوب می‌شود.
دغدغه منافع ملی
داوود هرمیداس باوند، استاد حقوق بین‌الملل درباره اظهارات اردوغان و واکنش نسبت به این موضوع به «آرمان‌ملی» می‌گوید: اظهارات اردوغان بیشتر شبیه به یک شوخی بی‌مزه است. اولا که ماورای ارس و اترک مرز‌ها مطرح هستند. رودخانه مگر گرفتنی است؟ ارس مرز مشترک است، این قرار نیست به کسی داده شود. به نظر می‌آید ترکیه به خاطر مشکلات بسیاری که این‌ روزها با اتحادیه اروپا پیدا کرده است، تاجایی که حتی اردوغان می‌گوید باکی از اینکه در اتحادیه اروپا نباشد، ندارد و خود را در مقابل اروپا قرار داده است، تلاش دارد تا با مطرح کردن مسائل دیگر مانند موضوع آذربایجان، مشکلات خودش را بی‌رنگ‌تر کند. از همین‌رو موضع‌گیری‌های بی‌ارتباطی چون آنچه دوروز پیش انجام داده است می‌کند. وی ادامه می‌دهد: شاید اردوغان هم‌اکنون به فکر حرف‌های تحریک‌آمیز برای برخی واکنش‌ها باشد که مطمئنا به ثمر نخواهد نشست. همانطور که سودای قدرتش و احیای امپراتوری نئوعثمانی را فقط در خواب و خیال و عکس‌های رویاپردازانه‌اش در کاخ می‌گیرد باقی خواهد ماند. اساسا اردوغان نشان داده که چندان قابل اعتماد نیست؛ این را در نشست آستانه در قبال سوریه نشان داد فراموش هم نکردیم که زمانی حتی پنهانی و آشکار از داعش حمایت می‌کرد. وی ادامه می‌دهد: اما نکته قبول این مطلب است که عده‌ای از مقامات ما در زمان جنگ از این روند حمایت کردند. نکته بعدی اینکه امروز همان‌ها و یا برخی از مقامات و مسئولان در قبال اظهارات اردوغان از خود هیچ واکنش جدی نشان ندادند؛ مساله‌ای که مشخص می‌کند برخلاف آنچه به نمایش درمی‌آید برخی در حد مطلوب و مورد انتظار دغدغه منافع ملی ندارند.