ایرانیان جهان - مشرق /متن پیش رو در مشرق منتشر شده و انتشار آن به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
تلویزیون ترکیه نقشه‌ای مربوط به 12 سال پیش را رو کرده که حوزه نفوذ ترکیه را تا سال 2050 نشان می‌دهد. واکنش ایران و روسیه به این نقشه چه بوده است؟
مرکز مطالعات راهبردی بگین سادات در گزارشی به قلم دکتر جیمز دورسی عضو ارشد این اندیشکده صهیونیستی نوشت: یک شبکه تلویزیونی ترکیه که پیوندهای نزدیکی با رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور این کشور دارد، به تازگی نقشه‌ای مربوط به 12 سال پیش را رو کرده که حوزه نفوذ ترکیه را تا سال 2050 نشان می‌دهد. این حوزه نفوذ از جنوب شرقی اروپا در ساحل شمالی دریای مدیترانه و لیبی در ساحل شرقی آن در شمال آفریقا گرفته تا خلیج فارس، شام، قفقاز، و آسیای میانه امتداد دارد.
مخاطبان گرامی، محتوا و ادعاهای مطرح‌شده در این گزارش، صرفاً جهت تحلیل و بررسی رویکردها و دیدگاه‌های اندیشکده‌های غربی منتشر شده است و ادعاها و القائات احتمالی این مطالب هرگز مورد تأیید نیست.
نقشه‌ای برگرفته از کتاب اندیشکده استراتفور
در این گزارش آمده است: شبکه تلویزیونی تی‌جی‌آرتی ترکیه که از شکست سال گذشته ارمنستان در برابر آذربایجان قوت قلب گرفته است، از این نقشه در راستای پیشبرد سیاستی بهره گرفته که از دیرباز در دستورکار برخی از نزدیک‌ترین مشاوران اردوغان قرار دارد.
نقشه فوق‌الذکر نخستین بار در کتابی به قلم جورج فریدمن بنیانگذار شرکت اطلاعاتی آمریکایی پرنفوذ استراتفور منتشر شد. پس از نشان دادن این نقشه در تلویزیون، روزنامه پان‌ترک «ترکیه» (چهارمین روزنامه پرتیراژ ترکیه) خواستار بهره‌گیری از پیروزی آذربایجان جهت ایجاد ائتلاف نظامی میان کشورهای ترک‌زبان شد.
این اندیشکده تصریح کرد: در کشوری که پس از چین بزرگ‌ترین زندان روزنامه‌نگاران در دنیا محسوب می‌شود، این شبکه حداقل بدون موافقت تلویحی دولت ترکیه نمی‌تواند یک سیاست منطقه‌ای پان‌ترکی با رنگ و بوی اسلامی را به پیش ببرد.
اقدام این گروه رسانه‌ای بازتاب‌دهنده تلاش‌های ترکیه جهت بهره‌برداری از این واقعیت است که موفقیت ژئوپلیتیکی اخیر ترکیه در قالب پیروزی آذربایجان با حمایت ترکیه پیشاپیش نتایج ملموسی به ارمغان آورده است. پیروزی نظامی موجب شده تا آذربایجان، و به تبع آن ترکیه، به یک مسیر حمل‌ونقل ثانویه به سمت غرب بدل شوند. این امر به کشورهای آسیای میانه امکان می‌دهد تا کریدورهای تحت سلطه روسیه یا ایران را دور بزنند.
آیا ترکمنستان از نقشه‌های ترکیه خبر دارد؟
در ادامه این گزارش آمده است: ترکمنستان متوجه تغییر نقشه ژئوپلیتیکی شد و در ماه ژانویه فوراً به مناقشه دیرین خود با آذربایجان پایان داد و با بهره‌برداری مشترک از منابع نفتی دریای خزر موافقت کرد. حصول توافق متعاقب قراردادی بود که در ماه دسامبر منعقد شد و به موجب آن قرار شد شرکت دولتی نفت جمهوری آذربایجان (SOCAR) ماهانه تا 40000 تن نفت از شرکتانی ترکمنستان خریداری کند.
توافق فوق‌الذکر می‌تواند به تکمیل خط لوله گازی دریای خزر کمک کند. این خط لوله از کریدور گاز جنوبی که اخیراً عملیاتی شده عبور می‌کند، روسیه و ایران را دور می‌زند، و گاز مورد نیاز یونان و بلغارستان را از طریق آذربایجان تأمین می‌کند.
ماه قبل، آذربایجان به همراه ترکمنستان و افغانستان موافقت کردند که کریدور حمل‌ونقل لاپیس ـ لازولی را توسعه دهند. کریدور مذکور، کشور جنگ‌زده افغانستان را به ترکیه متصل می‌کند. همزمان، در اولین گام جهت بهره‌برداری از جایگاه آذربایجان به‌عنوان یک کانون ترانزیتی، قزاقستان صادرات کاتد مس به ترکیه را از راه آذربایجان آغاز کرد.
واکنش تحلیلگران روسی و ایران به نقشه جغرافیایی جدید ترکیه
این مرکز صهیونیستی عنوان کرد: برتری‌های اخیر آذربایجان و ترکیه زنگ خطر را در میان تحلیلگران روسی و ایرانی به صدا درآورده است، حتی با اینکه شبکه تی‌جی‌آرتی شاید هدفش از نشان دادن نقشه پیش‌گفته اساساً دامن زدن به شور و اشتیاق ملی‌گرایانه در داخل و آزمودن واکنش‌های منطقه‌ای بوده باشد.
سیاستمداران و تحلیلگران روسی و ایرانی به نظر از این دیدگاه به برنامه پخش‌شده توسط شبکه تلویزیونی مزبور نگاه کردند. با وجود این، آنها فوراً متوجه شدند که نقشه ترسیم‌شده توسط فریدمن شامل قفقاز شمالی و همچنین کریمه می‌شود. ایرانی‌ها نیز متوجه شدند که حوزه نفوذ ترکیه در شمال، جنوب، و غرب با کشورشان هم‌مرز خواهد بود.
طی ماه‌های اخیر، ترکیه و اوکراین در خصوص همکاری در زمینه توسعه فناوری‌های دارای کاربرد نظامی مرتبط با موتور، الکترونیک هوابرد، پهپاد، موشک‌های ضدکشتی و کروز، سیستم‌های راداری و تجسسی، روباتیک، فضا، و ماهواره توافق کرده‌اند. ترکیه از به رسمیت شناختن الحاق کریمه به خاک روسیه خودداری کرده و از روسیه به خاطر حمایت از شورشیان اوکراینی انتقاد کرده است. شبه‌جزیره کریمه محل سکونت تاتارهای کریمه است.
اکثر مفسران روسی به دنبال آن بودند تا این نقشه را کم‌اهمیت جلوه دهند. این امر موجب شد تا آندره کراسوف معاون کمیته دفاعی مجلس نمایندگان روسیه هشدار دهد: «اگر آنها [ترک‌ها] می‌خواهند روحیه روسیه و سلاح‌های ما را بیازمایند، بگذارید اینکار را کنند.»
اقدامات تحریک‌آمیز اخیر ترکیه
نویسنده گزارش در بخش دیگری مدعی شد: از دیدگاه تهران، نشان دادن نقشه استراتفور توسط شبکه تلویزیونی تی‌جی‌آرتی جدیدترین مورد از اقدامات تحریک‌آمیز ترکیه قلمداد می‌شود.
از جمله این اقدامات می‌توان به قرائت یک شعر ملی‌گرایانه توسط اردوغان در جریان یک رژه نظامی در آذربایجان اشاره کرد. شعر مذکور خواستار یکپارچگی مجدد استان‌های آذری‌نشین ایران با کشور آذربایجان شده است. یک اقدام دیگر نیز انتشار نقشه‌ای در صفحه اینستاگرام بخش عربی‌زبان رادیو و تلویزیون دولتی ترکیه بود که در آن استان نفت‌خیز خوزستان واقع در ایران که جمعیت بزرگی از عرب‌ها را در خود جای داده است، جدای از ایران نشان داده شده بود.
معترضان در مقابل کنسولگری ترکیه در شهر تبریز مرکز استان آذربایجان غربی شعار سر دادند: «آن‌هایی که چشم طمع به سرزمین‌های این سوی ارس دارند، بهتر است تاریخ را مطالعه کنند و ببینند که آذربایجان، مشخصاً مردم تبریز، همواره در دفاع از ایران پیشگام بوده‌اند. اگر ایران در شب کودتا به کمکتان نیامده بود، سرنوشت شما نیز شبیه سرنوشت محمد مرسی رئیس‌جمهور مصر می‌شد.»
ایران از دیرباز تحرکات ترکیه را پیش‌بینی کرده است
مرکز مطالعات راهبردی بسا در انتهای گزارش خود تصریح کرد: از آنجا که ایران طبق نقشه ترسیمی شبکه تی‌جی‌آرتی و استراتفور در محدوده حوزه نفوذ ترکیه قرار نمی‌گیرد، مسئولان و تحلیلگران ایرانی عمدتاً در قبال نقشه مذکور واکنشی نشان نداده‌اند ــ با وجود این، اقدامات میدانی ایران حکایت از آن دارند که جمهوری اسلامی از دیرباز تحرکات ترکیه را پیش‌بینی کرده است، هرچند جنگ سال گذشته میان آذربایجان و ارمنستان موجب غافلگیری این کشور شد.
با این حال ایران طی یکسال گذشته به دنبال آن بوده تا حضور نظامی خود را در دریای خزر تقویت کند و پیوندهای نزدیکی در حوزه دریانوردی با دیگر کشورهای ساحلی دریای خزر برقرار کند. این کشورها عبارتند از روسیه، آذربایجان، ترکمنستان، و قزاقستان.