چاپ

ایرانیان جهان - فرهیختگان / وحید محرابیان- دو هفته پیش، وقتی یکی از کاندیداهای ریاست‌جمهوری در دومین مناظره تلویزیونی در مورد علاقه نوجوانان ایرانی به «کی‌پاپ» صحبت کرد، خیلی‌ها به جست‌وجوی معنای این واژه در گوگل گشتند. این موضوع نشان می‌‌دهد که تا چه حد علایق و سلایق و ذائقه نوجوانان و جوانان ما برای مردم خودمان ناشناخته است. در روزگاری که خواننده‌های کره‌ای، بازیگران ترکیه‌‌ای و فیلم‌های هالیوودی محتوای اصلی شبکه‌های اجتماعی ایرانی را تشکیل می‌دهد، بخشی از نوجوانان و جوانان ایرانی، خود را با انیمه‌های ژاپنی سرگرم می‌کنند. سریال‌های پرتعداد و داستان‌گویی که با استفاده از جادوی انیمیشن هواداران زیادی را در سراسر جهان به خود جذب کرده است.
Otaku‌ها گروهی هستند که در ایران تازه پا گرفته‌اند و دارند کم‌کم با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. طرفداران پروپاقرص انیمه‌های ژاپنی که تسلط‌شان بر جزئیات و روابط پیچیده دنیای فانتزی‌ انیمه‌ها هزاران برابر بیشتر از شناخت ما از فرهنگ و هنر بومی کشورمان است. گروهی که هنوز برای مردم ایران شناخته شده نیستند و مردم سبک زندگی آنها را نمی‌شناسند. سبک زندگی که شاید درحال حاضر زیاد جدی گرفته نشود ولی می‌تواند در آینده روند تاثیرگذاری در جامعه ایران داشته باشد.
هرچند بررسی جامع یک خرده فرهنگ جهانی نیازمند بررسی، تامل و تعمق گسترده‌‌ای است اما این گزارش کوتاه مقدمه‌ای است برای آشنایی بیشتر با گرایشات جدید بخشی از جوان‌ها و نوجوان‌هایی ایرانی که در نبود و ضعف محتوای مناسب ایرانی به سمت انیمیشن‌های ژاپنی و فرهنگی کمتر شناخته شده برای جامعه و مسئولان کشیده شده‌اند.
برای اینکه otakuهای ایرانی را بشناسید، نه نیازی به زبان ژاپنی دارید و نه سفر کردن، فقط کافی است کلمات مرتبط با این موضوع را در یکی از شبکه‌های اجتماعی سرچ کنید تا با فوج هواداران انیمه‌های ژاپنی روبه‌رو شوید. از فن‌پیج‌های سریال‌های ژاپنی گرفته تا صفحات شخصی نقاشان و انیمیشن‌سازان، اینستاگرام پر است از هواداران دو‌آتیشه مانگا و انیمه.
ساجده ستاری، یکی از صدها طرفدار ایرانی انیمه‌های ژاپنی است که خودش را با واژه اتاکو معرفی می‌کند. او در پیج اینستاگرامی‌اش برای طرفداران انیمه‌ نقاشی می‌کشد و از این راه یک کسب‌وکار کوچک را راه‌اندازی کرده است. او تصمیم گرفته در زمینه هنر تحصیلاتش را ادامه دهد و مسیر جدیدی را برای خود بسازد.
ساجده می‌گوید: «اتاکو به کسانی گفته می‌شود که دنبال‌کننده انیمه و مانگا هستند و دوست دارند سبک زندگی مشابه انیمه‌ها داشته باشند و از محصولات مرتبط به آنها مثل مانگا استفاده می‌کنند.»
او از 13 سالگی شروع به یادگیری نقاشی کرده است و دو سال بعد به واسطه یکی از دوستان دبیرستانی‌اش با دنیای انیمه‌ها آشنا شده: «من از 5 سال پیش یعنی از سن 15 سالگی انیمه می‌بینم. تقریبا یک سال هم است که دارم مانگا می‌کشم. این کار را هم صرفا از روی علاقه انجام می‌دهم و حتی رشته تحصیلی‌ام هم با این موضوع مرتبط نیست.»
ساجده می‌گوید: «تعداد مخاطبان انیمه روزبه‌روز درحال افزایش است. خیلی از دوستان من که فکر نمی‌کردم چنین سلیقه‌ای داشته باشند به دیدن انیمه روی آورده‌اند ولی لزوما هرکسی که انیمه می‌بیند طرفدار دو‌آتیشه انیمه نیست. قطعا زمان می‌برد تا یک مخاطب انیمه به یک طرفدار انیمه تبدیل شود. واقعیت این است که تعداد دنبال‌کنندگان فن‌پیج‌های انیمه در شبکه‌های مجازی به سختی بالا می‌رود.
در بین صفحات مختلف انیمه که سرچ می‌کنم، بیشتر با مخاطبان نوجوان روبه‌رو می‌شوم. گویا انیمه‌ها برای دختران و پسران رنج سنی 10 تا 15 سال جذابیت بیشتری دارد. از انیمه‌های جنگی گرفته تا انیمه‌های عاشقانه، تعداد دختران و پسران نوجوان در بین دنبال‌کنندگان بیشتر است. ساجده هم حرفم را تایید می‌کند: «مخاطبان پیج من بیشتر نوجوان‌های زیر 16 سال هستند و خیلی کم پیش می‌آید سن‌شان از 18 بالاتر باشد.»
وقتی دلیل علاقه نوجوانان را به این محصولات می‌پرسم، می‌گوید: «9 سالم که بود انیمه هابل را بارها و بارها دیدم. آن زمان حس جادویی این فیلم من را به خودش جذب می‌کرد. وقتی وارد نوجوانی شدم شروع به دیدن سریال‌های انیمه کردم. در آن مقطع حس‌وحال این سریال‌ها برای من جالب بود. فضای همدلی و دوستی و قهرمانی‌هایی که بر سریال حاکم بود و ما کمتر در جامعه می‌بینیم در آن مقطع باعث جذب من به این سریال‌ها شد. اما درحال حاضر علاوه‌بر داستان این آثار که واقعا فوق‌العاده است، گرافیک‌شان هم برایم جذاب شده است.»
فاصله انیمه‌ها تا فرهنگ ما نیازمند دیدن این آثار نیست، حتی از عکس و پوسترها هم می‌شود متوجه شد که خیلی از این آثار مناسب سنین نوجوان نیست. ساجده می‌گوید: «ما در فضای مجازی با خیلی از محتواهایی روبه‌رو می‌شویم که با فرهنگ ما متفاوت هستند ولی خوب نمی‌شود که جلوی آنها را گرفت و ما با آنها قطعا روبه‌رو می‌شویم. انیمه هم همین‌طور است. خانواده من هم می‌دانند که فرهنگ این آثار متفاوت است ولی هیچ‌وقت به من نمی‌گویند آن را نبینم ولی تاکید دارند که باعث تاثیر گرفتنم از آنها نشود. با این حال مادرم ترجیح می‌دهد من انیمه و کیدراما ببینم تا سریال‌های آمریکایی. قطعا در شرقی‌ها شرم حیایی هست که باعث می‌شود آثارشان از لحاظ فرهنگی به ما نزدیک‌تر باشد. انیمه‌ها ژانرهای مختلفی دارند و خانواده‌ها باید به این توجه کنند. قطعا من برای برادر کوچک‌ترم انیمه‌ای که خودم می‌بینم را نمی‌گذارم و فیلمی را انتخاب می‌کنم که مناسب سنش باشد.»
انیمه‌ها ژانرهای متفاوتی دارند. آنها حتی براساس جنسیت و سن هم تفکیک شده‌اند. شونن، شوجو، سینن و جوسی ازجمله این دسته‌بندی‌ها هستند. در بین همه ژانرها، شونن طرافداران بیشتری در جهان دارد. در مورد ایران هم ساجده می‌گوید: «انیمه‌های شونن که فایت بیشتری دارند، طرفداران بیشتری هم دارند. اتک آن تایتان، توکیو غول، ناراتو، دفترچه مرگ، مای هیرو آکادمی و جوجوتسو کایسن ازجمله انیمیشن‌های معروف این ژانر هستند. ژانرهای مختلفی در انیمه داریم که هرکدام برای مخاطبان خاصی است. الان انیمه‌های ژانرهای دیگر هم طرفدار پیدا کرده است که البته زیاد با فرهنگ ما همخوان نیستند.»
انیمه‌ها این روزها یکی از ترندهای محبوب فضای سرگرمی در ایران هستند. وی‌او‌دی‌ها هر روز محصول جدیدی در این مورد دوبله و عرضه می‌کنند و افراد بیشتری را با این خرده فرهنگ آشنا می‌کنند. خرده فرهنگی که المان‌های خشونت، مسائل جنسی و اسطوره‌ها نقش پررنگی در آنها دارند و آشنایی بیشتر نسل جوان و نوجوان با آنها، سوال‌های زیادی را درباره آینده این مسیر در ذهن ایجاد می‌کند.