چاپ

ایرانیان جهان - دیپلماسی ایرانی /متن پیش رو در دیپلماسی ایرانی منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست
سعید پیرمحمدی/ رقابت پهپادی در زیرسیستم های منطقه ای وارد فاز تازه ای شده و اعتقاد بر این است که برتری در نبرد پهپادی به جهت تغییر قواعد بازی سرنوشت بسیاری از معادلات آینده منطقه ای و حتی جهانی را تعیین خواهد کرد. چنانچه فرانسیس فوکویاما اظهار داشته گسترش وسیع فناوری پهپادها و تغییر ماهیت درگیری‌های بین دولتی امری اجتناب ناپذیر است. از بحران سوریه و عراق گرفته تا جنگ در لیبی و یمن، پهپادها در حال ایفای نقشی تعیین کننده در شکل دهی به موازنه قوای راهبردی هستند. ایران به عنوان قدرتی نوظهور در حال گسترش فناوری بومی در این حوزه است؛ تعداد قابل توجهی از پهپادهای وینگ لونگ خریداری شده از چین توسط ریاض و ابوظبی در درگیری های لیبی و یمن به کار گرفته شده اند؛ ترکیه و اسرائیل نیز در زمره پیشگامان طراحی، ساخت و بکارگیری پهپادها هستند.
آنکارا در سال 2006، ده فروند پهپاد غیرمسلح مدل «هرون» از اسرائیل سفارش داد. اما از اواسط سال 2010، پس از آنکه آمریکا از فروش پهپادهای «پریدیتور» و «ریپر» به ترکیه خودداری کرد، این کشور طراحی و ساخت پهپادهای داخلی را آغاز کرد. پهپادهای بایراکتار تی.بی2 اکنون ستون فقرات عملیات هوایی ترکیه را تشکیل می دهند. در اروپا کشورهای لهستان، اوکراین و آلبانی در صف مشتریان پهپادهای ترکیه قرار دارند. مطابق برآوردها، دست کم 9 پایگاه پهپادی در ترکیه وجود دارد. پایگاه های اصلی پهپادی ترکیه در جنوب شرقی این کشور در امتداد مرز سوریه و در سواحل اژه و مدیترانه واقع شده اند. در پی حذف ترکیه از پروژه اف35 توسط ایالات متحده نیز آنکارا طراحی و ساخت پهپادهای بایراکتار تی.بی3 را با هدف استفاده از آنها در ناوهای هواپیمابر در دستورکار قرار داد.
به رغم پیشرفت های صورت گرفته، آنکارا در بازارهای تسلیحاتی به نسبت ایالات متحده، روسیه، چین و اسرائیل بازیگری نوظهور و متوسط محسوب می شود. رقابت های آنکارا و تل آویو در حوزه پهپادی بر سر کسب بازارهای تسلیحاتی منطقه خاورمیانه و اروپا و کنترل بر مناطق ژئوپلیتیکی چون شرق مدیترانه است. اردوغان بر آن است آذربایجان را وادار به انتخاب بین ترکیه و اسرائیل کند و لازم است در کنار ترکیه در مقابل اسرائیل بایستد. در سال 2011 ، هولوسی کلیچ، سفیر ترکیه در آذربایجان، گفته که این کشور باید در روابط خود با اسرائیل تجدیدنظر کند. ذیلاً به سه حوزه اصلی این رقابت اشاره می شود.
مدیترانه شرقی
پهپاد بایراکتار تی.بی2 برای تأمین امنیت حفاری های گاز ترکی و اعمال فشار بر قبرس و یونان، که بر سر میادین گازی شرق مدیترانه با آنکارا اختلاف دارند، حائز اهمیت است. نفع مستقیم اسرائیل از تحولات منطقه مدیترانه و مناقشه تعیین حدود آبی و بهره برداری از منابع فسیلی کف دریا، بستر اختلافی جدی در حلقه نخست منظومه امنیتی آنکارا به شمار می آید. در 16 دسامبر 2019، اسماعیل دمیر، رئیس سازمان صنایع دفاعی ترکیه، اعلام کرد آنکارا اولین پهپاد خود را به پایگاه هوایی Geçitkale در نزدیکی لفکونیکو منتقل کرده است. تولگا آتاکان، وزیر حمل و نقل ترکیه، استقرار این پهپاد را واکنشی به خرید هواپیماهای بدون سرنشین اسرائیلی توسط قبرس توصیف کرد. نیکوزیا برای نظارت بر منطقه اقتصادی انحصاری خود در اکتبر 2019، چهار هواپیمای بدون سرنشین «آروستار» از شرکت «آئرونوتیک» به مبلغ 13 میلیون یورو خریداری کرد. اسرائیل همچنین در سال 2020 پهپادهای هرون را به منظور بهانه دفاع مرزی در اختیار یونان قرار داد.
بحران قره باغ
آذربایجان به ترتیب دومین و چهارمین واردکننده تجهیزات نظامی از اسرائیل و ترکیه است. باکو پهپاد هاروپ را در سال 2011 و پهپادهای هرمس 900 و اسکای استریکر را در سال 2018 از اسرائیل خریداری کرد. در جریان نبرد اخیر قره باغ، ارتش آذربایجان با بهره گیری همزمان از بایراکتار تی.بی2 ترکیه و پهپادهای اسرائیلی تندر بی، اربیتر3 ، اسکای استریکر و هرمس 900 توانست شکستی سنگینی به ارمنستان تحمیل کند. پهپادهای ترکیه تنها در ساعات اولیه نبرد اخیر قره باغ، دست کم ده سیستم دفاع هوایی ارمنستان را منهدم کردند. تعاملات تسلیحاتی اسرائیل در حیات خلوت ترکیه خشم اردوغان را برانگیخته است. با این حال، انعطاف پذیری بیشتر آنکارا در صادرات پهپادهای تهاجمی چالشی جدی برای بازار تسلیحاتی تل آویو است. هدف اصلی آنکارا، پر کردن جای اسرائیل در تجارت تسلیحات باکو است.