چاپ

ایرانیان جهان - صبح نو /متن پیش رو در صبح نو منتشر شده و بازنشر آن در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
دکتر ابومحمد عسگرخانی، استاد بازنشسته روابط بین‌الملل دانشگاه تهران، چندی پیش در اثر بیماری کرونا دارفانی را وداع گفت. او که نگاهی واقع‌گرایانه به روابط بین‌الملل داشت و قائل به افزایش سطح قدرت نظامی و توازن قوا بود، طی سال‌های گذشته منتقد عملکرد تیم مذاکره‌کننده دولت حسن روحانی بود و در برابر این انتقادات متحمل هزینه‌های زیادی هم شد.مرحوم عسگرخانی متولد سال1330 دکترای روابط بین‌الملل را از دانشگاه کوئینز کانادا دریافت کرده و دانشیار روابط بین‌الملل دانشگاه تهران بود. وی عضو هیات‌علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران بود که صاحب مقالات و کتب متعدد در عرصه دیپلماسی و روابط خارجی است. او همچنین ریاست مرکز مطالعات عالی بین‌المللی دانشگاه تهران را نیز برعهده داشت. عسگرخانی روز 29اردیبهشت در اثر ابتلا به کرونا درگذشت. حسین امیرعبداللهیان، وزیر امورخارجه کشورمان در پیامی، با تسلیت درگذشت او نوشت: «وی در موضوع مذاکرات هسته‌ای نظراتی منحصربه‌فرد و با نگاه ویژه بر مقوله امنیت ملی کشور داشت».
نگاه دکتر عسگرخانی به روابط و مناسبات بین‌المللی، کاملا رئالیستی و مبتنی بر تئوری‌های بازدارندگی بود به‌طوری‌که چند سال پیش حتی اعتقاد داشت ایران باید برای توازن قوا با قدرت‌های منطقه‌ای، به سلاح هسته‌ای دست یابد و بر این اساس، تهدیدات و تحریم‌های بین‌المللی تا زمانی ادامه می‌یابد که ایران به بمب اتم دست یابد. این نظرات و تئوری‌ها، اصلا باب پسند افرادی نظیر ظریف نبود چراکه مبنای آن‌ها را دیوانگی می‌داند.
علیه رویکردهای پراگماتیستی اصلاحات-اعتدال
عسگرخانی از منتقدان ثابت رویکرد و نگاه تیم وزارت خارجه و مذاکره‌کنندگان هسته‌ای در دولت روحانی بود. او به‌عنوان یکی از منتقدان کلاسیک روحانی و ظریف، سال‌ها بود که ایده‌های رئالیستی‌اش تقابل جدی با نظرات پراگماتیستی روحانی و ظریف داشت. عسگرخانی دی‌ماه سال96 در گفت‌وگو با «فردا»، با نقد روند مذاکرات هسته‌ای منتهی به برجام تاکید کرد که ایران در توافق برجام امنیت خود را فروخت و آمریکا نه‌تنها به‌دنبال خلع سلاح نظام جمهوری اسلامی بلکه در پی خلع سلاح ملت ایران است. در همین باره این استاد فقید روابط بین‌الملل گفت: «در جریان مذاکرات ژنو من گفتم اگر روند فعلی ادامه پیدا کند و توافقی براساس این مذاکرات حاصل شود، موشک‌های ما تبدیل به تیر و کمان خواهد شد. این صحبت‌ها در جراید و در مصاحبه‌ها وجود دارد». عسگرخانی دراین‌باره افزود: «بدیهی است که این پیش‌بینی در آن زمان فقط یک پیش‌بینی نبود بلکه براساس رویه‌ای بود که در دامن زمان در رابطه با خلع سلاح ایران نه‌تنها جمهوری اسلامی ایران بلکه خلع سلاح هسته‌ای ملت ایران در بستر دهه‌های گذشته انجام می‌گرفت».
اخراج از مرکز تحقیقات استراتژیک، بهای انتقادات تند از دولت اصلاحات
عسگرخانی پیش‌تر و در دولت اصلاحات نیز منتقد رویکردهای آرمانی و ضد منافع ملی تیم وقت وزارت خارجه بود. عسگرخانی بارها با نقد سیاست خارجی دولت اصلاحات و حسن روحانی در مذاکرات هسته‌ای طی سال‌های 82 تا 84(مذاکرات موسوم به سعدآباد)، این روش از دیپلماسی را به چالش کشیده و مغایر با بسیاری از منافع ملی ایران توصیف کرده بود؛ چون معتقد بود بیشینه‌سازی قدرت می‌تواند منافع ایران را تامین کند درحالی‌که چشم‌پوشی از مولفه‌های قدرت آنگونه که ازسوی دولت خاتمی و روحانی رخ داد، منجر به زمینه‌سازی برای گستاخی دشمن خواهد شد. انتقادات تندوتیز عسگرخانی از سیاست خارجی دولت اصلاحات به حدی بود که موجب اخراج او از معاونت اروپا و آمریکای مرکز تحقیقات استراتژیک شد. هادی خسروشاهین، خبرنگار پیشین ایسنا چندی پیش درباره پیامد مصاحبه جنجالی‌اش با عسگرخانی که به اخراج از مرکز تحقیقات استراتژیک انجامید، تصریح کرد: «تیتر مصاحبه باند نیویورکی‌ها در وزارت خارجه شد. همان روز مصاحبه روی تلکس رفت و مصاحبه، آنقدر جنجالی بود که هم اصولگرایان و هم طیف اصلاح‌طلبان که از دولت خاتمی بیرون گذاشته شده بودند؛ آن را با تیتر درشت در صفحه اول روزنامه‌های خود قرار دادند. فردا صبح جلسه هفتگی با حمیدرضا آصفی، سخنگوی وزارت خارجه بود. آصفی عصبانی بود؛ باعصبانیت روزنامه‌های صبح را روی میزش کوبید و به ایسنا حمله کرد. من هم تلاش کردم آصفی را قانع کنم که خبرگزاری آماده چاپ جوابیه انتقادی وزارت خارجه است».
دفاع از حضور مستشاری-نظامی ایران در عراق و سوریه
عسگرخانی به‌واسطه نگاه واقع‌گرایانه‌اش به مناسبات بین‌المللی، از طرفداران فعالیت‌های منطقه‌ای ایران به‌ویژه حضور مستشاری و نظامی کشورمان در عراق و سوریه برای مبارزه با تروریسم داعش بود. او سال97 در گفت‌وگوی دیگری با «فردا»، با دفاع از مبارزه ایران با داعش در سوریه و عراق تصریح کرد: «اگر بخواهیم براساس رئالیسم که منطق فعلی حاکم بر روابط بین‌الملل است صحبت کنیم، منافع ملی هر کشور یک متغیر وابسته به امنیت بین‌المللی و امنیت داخلی است؛ یعنی اگر هر حرکتی در صحنه داخلی یا صحنه بین‌المللی رخ بدهد که امنیت یک کشور به خطر بیفتد، درواقع منافع ملی آن کشور به خطر افتاده است. با این حساب ما نه‌تنها در عراق و سوریه و لبنان بلکه در اجرام آسمانی هم منافع داریم. اگر در کرات و اجرام آسمانی هم حرکتی رخ بدهد که امنیت ما را به خطر بیندازد، درواقع منافع ما به خطر افتاده است. براساس همین نگاه، آمریکایی‌ها می‌گویند که ما در خاورمیانه و خلیج‌فارس منافع داریم. آن‌ها(آمریکایی‌ها) در منطقه ما چه منافعی دارند که ما در آمریکای لاتین نداشته باشیم.»
برنامه هسته‌ای ایران، بزرگ‌ترین حادثه تاریخ ملت ایران
در نگرش واقع‌گرایانه، هر واحد سیاسی باید ابزارهای لازم برای توسعه قدرت و توازن قوا در صحنه بین‌الملل را به استخدام خود درآورد.
بر همین اساس، عسگرخانی یکی از حامیان جدی فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان بود و معتقد بود که این فعالیت‌ها، بزرگ‌ترین حادثه تاریخ ملت ایران در طول هزاران سال است. او فروردین سال94 در گفت‌وگو با شماره نوروزی روزنامه خراسان تصریح کرد: «عظمت این کار و دستاوردهای آن را باید از خشم و عصبانیت آمریکایی‌ها ببینید، تحریم و واکنشی که غرب علیه ما داشته خشم آن‌هاست. ما آن‌ها را تهدید به درد شدید کردیم و آن‌ها چنین واکنشی از خود بروز می‌دهند، من بارها گفته‌ام و این گفته من باعث ناراحتی ناسیونالیست‌ها بوده که عظمت این کار به‌مراتب بالاتر از ملی شدن نفت است و علت آن این است که زمانی که نفت ملی شد تحریم‌ها شروع شد اما دوام چندانی نداشت، زمانی که ما انقلاب کردیم این رفتار را نشان ندادند، وقتی گروگان گرفتیم و سفارت آمریکا را تسخیر کردیم هم این رفتار را نشان ندادند اما می‌بینید که بر سر برنامه هسته‌ای حتی به سراغ تحریم بانکی ایران رفتند حساب بانکی اتباع ایرانی را مسدود کردند و به‌واقع کاری نبود که در مواجهه با برنامه هسته‌ای ایران انجام ندهند این علامت‌ها خود گواهی از آن دارد که این برنامه هسته‌ای، بزرگ‌ترین حادثه تاریخ ملت ایران در طول هزاران سال است». نوع نگاه مرحوم عسکرخانی به سیاست خارجی او را تبدیل به چهره‌ای رئالیست کرده بود که ازاین‌رو می‌توان او را کنت والتز ایرانی دانست .