ایرانیان جهان - جماران / آنکارا از اعتماد‌به‌نفس و قدرت‌نمایی اسرائیل، که در نقش جدید خود به‌عنوان هژمون منطقه‌ای ظاهر شده، احساس نارضایتی می‌کند — نقشی که رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، مدت‌ها در پی آن بوده است.
در حالی که توجه جهانی به پیامدهای جنگ 12 روزه میان ایران و اسرائیل معطوف شده، یک رویارویی عمیق‌تر و خطرناک‌تر در حال شکل‌گیری است: رقابتی پرتنش میان ترکیه و اسرائیل، دو قدرت نظامی منطقه‌ای و هر دو از متحدان سنتی ایالات متحده.
فایننشال تایمز نوشت: جنگ 12 روزه میان ایران و اسرائیل، توازن قدرت در خاورمیانه را دگرگون کرده است: اسرائیلی جسور که به‌دنبال بازطراحی نظم منطقه‌ای است؛ جمهوری اسلامی ایران که در تلاش است مواضع خود را حفظ و بازسازی کند؛ و ایالات متحده‌ای محتاط که تمایلی به گرفتار شدن در یک منازعه طولانی‌مدت دیگر ندارد.
با این حال، خطرناک‌ترین پیامد این درگیری، لزوماً در ادامه جنگ با ایران نیست — بلکه در شکل‌گیری رقابت شدیدتر میان ترکیه و اسرائیل نهفته است.
هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، اخیراً در اجلاس سازمان همکاری اسلامی فضای جدید حاکم بر آنکارا را چنین توصیف کرد: «مسأله‌ای به نام فلسطینی، لبنانی، سوری، یمنی یا ایرانی وجود ندارد — مشکل، به‌وضوح اسرائیل است.» این اظهارات نشانگر تغییری جدی در نگرش ترکیه نسبت به جایگاه اسرائیل در منطقه است؛ کشوری که زمانی متحد آنکارا بود، سپس به رقیب بدل شد، و اکنون به‌طور فزاینده‌ای یک دشمن آشکار تلقی می‌شود. آنکارا از اعتماد‌به‌نفس و قدرت‌نمایی اسرائیل، که در نقش جدید خود به‌عنوان هژمون منطقه‌ای ظاهر شده، احساس نارضایتی می‌کند — نقشی که رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، مدت‌ها در پی آن بوده است.
دولت باغچلی، از متحدان کلیدی اردوغان، اخیراً اسرائیل را متهم کرده که درصدد «محاصره آناتولی» و بی‌ثبات‌سازی ترکیه است. دیدگاه‌هایی از این دست، که پیش‌تر در حاشیه و صرفاً در تیتر روزنامه‌های زرد مطرح می‌شدند، اکنون به جریان اصلی رسانه‌ها و دستگاه‌های رسمی ترکیه راه یافته‌اند.
بازتابی از این وسواس نیز در داخل اسرائیل دیده می‌شود؛ جایی که برخی محافل امنیتی، نفوذ منطقه‌ای ترکیه را تهدیدی بلندمدت و حتی «خطرناک‌تر از ایران» ارزیابی می‌کنند. حمایت آشکار رجب طیب اردوغان از جنبش حماس، واکنش‌های تند دولت بنیامین نتانیاهو را به‌دنبال داشته و زمینه‌ساز تنش‌های لفظی شدید میان دو طرف شده است. این فضای خصمانه، تلاش اسرائیل برای تقویت روابط با کردهای سوریه را نیز تشدید کرده — گروهی که آنکارا همواره آنان را تهدیدی امنیتی تلقی کرده است.
در منطقه‌ای که به‌طور ذاتی شکننده و بی‌ثبات است، رویارویی دو ارتش قدرتمند و با نفوذ — که هر دو متحد ایالات متحده به شمار می‌روند — می‌تواند توازن حساس قدرت را بیش از پیش بر هم زند.
این تقابل نه‌تنها ژئوپلیتیکی، بلکه ایدئولوژیک نیز هست. دولت اردوغان با تلفیق پوپولیسم اسلام‌گرای سنی و ملی‌گرایی ترکی، سعی دارد با طرح «قرن ترکیه» جایگاهی نوین برای قدرت منطقه‌ای ترکیه تعریف کند.
در سوی دیگر، ائتلاف راست‌گرای افراطی حاکم بر اسرائیل نیز دیدگاهی سرنوشت‌باورانه نسبت به آینده این رژیم دارد؛ ائتلافی که در پی گسترش سلطه نظامی بر لبنان، غزه و سوریه است.
این دو جهان‌بینی متقابل و ناسازگار، مجالی برای مصالحه باقی نمی‌گذارند.
بازار ![]()
سوریه؛ صحنه رویارویی بعدی
در حال حاضر، سوریه به نزدیک‌ترین میدان تقابل مستقیم میان ترکیه و اسرائیل تبدیل شده است. پس از فروپاشی حکومت بشار اسد در اواخر سال 2024، هر دو کشور تلاش کرده‌اند نظم جدید پساجنگ را به نفع خود شکل دهند.
ترکیه با حمایت از متحدان محلی خود که اکنون قدرت را در دست گرفته‌اند، نفوذ خود را در سوریه گسترش داده و به‌دنبال ایجاد حکومتی باثبات، متمرکز و همسو با منافع آنکاراست. آنکارا هم‌اکنون بر بخش‌هایی از شمال سوریه کنترل دارد و به‌دنبال افزایش حضور اقتصادی و نظامی خود در سراسر کشور است.
در مقابل، اسرائیل ضمن افزایش حملات هوایی، از خودمختاری کردها و دروزی‌ها حمایت می‌کند و با تردید و بدبینی به دولت جدید سوریه — که ریشه در گروه‌های جهادی دارد — می‌نگرد. اوج تنش‌ها در آوریل گذشته رخ داد، زمانی که اسرائیل موضعی را هدف قرار داد که قرار بود به پایگاه نظامی ترکیه تبدیل شود. با وجود برقراری یک خط تماس نظامی میان دو طرف، روابط دیپلماتیک همچنان متوقف و سرد باقی مانده است.
ترکیه از جنگ اخیر ایران نیز ارزیابی راهبردی خود را به‌روزرسانی کرده است. حذف فرماندهان ارشد نظامی ایران توسط اسرائیل، بار دیگر برتری اطلاعاتی و هوایی تل‌آویو را به نمایش گذاشت — موضوعی که زنگ هشدار را برای آنکارا به‌صدا درآورده و موجب بازنگری در آسیب‌پذیری‌های امنیتی ترکیه شده است.
در این میان، رئیس‌جمهور ایالات متحده، ترامپ، که روابط نزدیکی با هر دو رهبر — نتانیاهو و اردوغان — دارد، باید نقش مؤثری در مدیریت این بحران ایفا کند.
هرچند پایان جنگ غزه ممکن است بخشی از نارضایتی‌های ترکیه را کاهش دهد، اما رقابت راهبردی میان آنکارا و تل‌آویو چشم‌انداز روشنی برای فروکش ندارد.
برای چند دهه، سیاست‌گذاران آمریکایی ترکیه و اسرائیل را دو متحد کلیدی — هرچند چالش‌برانگیز — و ستون‌های ثبات منطقه‌ای می‌دانستند. اما امروز، این دو ستون مستقیماً در برابر یکدیگر قرار گرفته‌اند. با تضعیف نقش منطقه‌ای ایران، واشنگتن و متحدانش باید بپذیرند که آزمون بعدی خاورمیانه ممکن است نه از تهران، بلکه از دل رقابت میان نزدیک‌ترین شرکای خودشان برخیزد.