دست‌های آلوده

ایرانیان جهان - روزنامه سازندگی /متن پیش رو در سازندگی منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
دیدار و مذاکره “ترامپ” و “نتانیاهو” حاوی چه پیامی می‌تواند باشد؟ آیا با دست‌هایی که به خون آغشته است، می‌توان برای جهان نسخه صلح پیچید؟
فرشاد گلزاری| دیدار دونالد ترامپ و بنیامین نتانیاهو که شامگاه دوشنبه در کاخ‌سفید انجام شد، ابعاد مختلف از حیث شکلی و ماهوی داشت. از منظر شکلی باید توجه داشت که این سومین دیدار دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در کاخ سفید است که به نوعی عمق روابط این دو و نزدیکی آنها به یکدیگر را نشان می‌دهد؛ اما اگر به دوران ریاست جمهوری جو بایدن بازگردیم، می‌بینیم که این روابط با نوسانات بسیار زیادی همراه بود؛ به گونه‌ای که نتانیاهو اواخر سال 2022 برای ششمین بار نخست‌وزیر اسرائیل شد اما اختلافات او با دولت جو بایدن به‌خصوص بعد از شروع جنگ در غزه بارها توجه رسانه‌ها را جلب کرد و در نهایت او برای اولین بار در تاریخ 22 جولای 2024 (1 مرداد 1403) به دعوت رسمی بایدن وارد واشنگتن شد. بر این اساس باید گفت که رفت‌وآمدهای نتانیاهو به واشنگتن در دولت دوم ترامپ، نشان از چسبندگی منافع و روابط اسرائیل و آمریکا دارد؛ هرچند به صورت سنتی هر رئیس‌جمهوری در آمریکا (فارغ از دموکرات یا جمهوری‌خواه) که وارد کاخ ‌سفید می‌شود موظف به حمایت از اسرائیل است و به نوعی این موضوع به یک مولفه ثابت در ساختار بالادستی ایالات متحده تبدیل شده که برخی از آن با عنوان دولت عمیق یا Deep State نام می‌برند. فارغ از ماهیت شکلی دیدار ترامپ و نتانیاهو باید توجه کرد که این دو به همراه تیم‌های خود که مرکب از چهره‌های امنیتی، سیاسی و دیپلماتیک بودند، در اتاق آبی و در ضیافت شام روبه‌روی یکدیگر نشستند و در مرکز هر دو سوی میز، نتانیاهو و ترامپ رخ به رخ یکدیگر نشستند که یکباره پیشنهاد نامزدی ترامپ برای دریافت جایزه صلح نوبل از سوی نتانیاهو به صورت مکتوب به وی ارائه شد. اینکه ترامپ بارها خود را شایسته دریافت این جایزه دانسته و رسماً موضع خود را در این خصوص اعلام کرده، امری است که شاید ساده به نظر برسد اما مساله اینجاست که منتقدان وی در داخل و خارج ایالات متحده صراحتاً مشارکت وی در ادامه جنگ غزه همچنین تهاجم به ایران را مغایر با ذات و روح دریافت نوبل از سوی وی می‌دانند و حتی ارائه پیشنهاد نامزدی او از سوی نتانیاهو را هم زیر سوال می‌برند.
ایران و مذاکرات آتی
آنچه در این دیدار دو طرف مورد اشاره قرار گرفت، تهاجم 12 روزه اسرائیل سپس حملات ایالات متحده به تاسیسات هسته‌ای ایران بود که همه از قبل می‌دانستند این دو بر سر این موضوع با یکدیگر گفت‌وگو می‌کنند؛ اما در این راستا «لوک برادواتر» خبرنگار نیویورک تایمز که اصولاً اخبار مربوط به دونالد ترامپ و کاخ‌سفید را پوشش می‌دهد و سال‌های سال هم خبرنگار این روزنامه در کنگره آمریکا بود به همراه «مگی هابرمن» که به نوعی تحقیقات در مورد ترامپ و کمپین‌های انتخاباتی و حواشی عملکرد وی را پوشش می‌دهد، در گزارش خود از دیدار ترامپ و نتانیاهو به این نکته اشاره کردند که دو طرف در اتاق آبی کاخ‌سفید صراحتاً دقایقی را به خودستایی از خودشان اختصاص دادند.
این دو روزنامه‌نگار نیویورک‌تایمز با اشاره به تعریف و تمجیدهای نتانیاهو از مشارکت ترامپ در هدف قرار دادن تاسیسات هسته‌ای ایران همچنین با زیر ذره‌بین بردن سخنان رئیس جمهوری آمریکا که دائماً این حملات را با دستور حمله ترومن به هیروشیما مقایسه می‌کند، در گزارش خود به این موضوع اشاره کردند که اساساً بخشی از این سخنان تکراری بوده است اما بحث بر سر این است که نتانیاهو قرار است تا پنج‌شنبه در آمریکا بماند و رایزنی‌هایی را با مقامات آمریکا انجام دهد و در کنگره ایالات متحده هم سخنرانی کند.
در این راستا بخشی از سخنان ترامپ صراحتاً به مساله مذاکره با ایران اختصاص پیدا کرد. او صراحتاً اعلام کرد که گفت‌وگوهایی را با ایران برنامه‌ریزی کرده‌ایم و آنها هم می‌خواهند، گفت‌وگو کنند. او در بخش دیگری از سخنان خود به این موضوع اشاره کرد که ما تاریخی برای مذاکره با ایران تعیین کرده‌ایم و تلاش خود را خواهیم کرد تا اطمینان حاصل کنیم که ایران غیرهسته‌ای باقی می‌ماند و در زمان مناسب دوست دارم، تحریم‌ها علیه ایران را بردارم. رئیس جمهور آمریکا همچنین تصریح کرد که امیدوارم جنگ بین اسرائیل و ایران تمام شود و نمی‌توانم تصور کنم که بخواهم دوباره به ایران حمله کنم. آنها می‌خواهند به یک راه‌حل برسند.
به موازات این اظهارات ترامپ شاهد آن بودیم که استیو ویتکاف، نماینده ویژه رئیس‌جمهور آمریکا در امور خاورمیانه پس از دیدار با بنیامین نتانیاهو در کاخ سفید اعلام کرد که دیدار با ایرانی‌ها خیلی سریع اتفاق خواهد افتاد، شاید هفته آینده یا همین حدودها.
در این راستا عباس عراقچی در مقاله‌ای در روزنامه انگلیسی فایننشال تایمز منتشر کرده به موضوع مذاکرات آتی ایران و آمریکا پرداخته است. تو در بخشی از این مقاله اظهار می‌کند که «اگرچه ایران طبق اصول ثابت خود به دیپلماسی علاقه‌مند است، با این حال، دلایل قابل‌توجهی برای بی‌اعتمادی نسبت به ادامه گفت‌وگو با ایالات متحده وجود دارد. اگر واقعاً تمایلی برای حل‌وفصل مسالمت‌آمیز این موضوع وجود دارد، ایالات متحده باید آمادگی واقعی خود را برای دستیابی به یک توافق عادلانه نشان دهد. واشنگتن همچنین باید بداند که اقداماتش در هفته‌های اخیر وضعیت و شرایط را کاملا دگرگون کرده است».
او در بخشی دیگر از مقاله خود نوشته است: «هرگونه مذاکره ای که در سایه جنگ برگزار می‌شود، ذاتاً بی‌ثبات است و گفت‌وگویی که در فضای تهدید دنبال شود، هرگز اصیل و واقعی نخواهد بود. برای آنکه دیپلماسی به موفقیت برسد، باید بر پایه احترام متقابل بنا شود و منافع دو طرف را تضمین کند. به همان اندازه اهمیت دارد که دیپلماسی نباید پیوسته از سوی بازیگران ثالثی که از رسیدن به راه‌حل هراس دارند، هدف تخریب و نابودی قرار گیرد».
رئیس دستگاه دیپلماسی کشورمان همچنین در پایان مقاله خود نوشت: «انتخاب نهایی با آمریکاست: آیا ایالات متحده سرانجام مسیر دیپلماسی را برمی‌گزیند؟ یا همچنان درگیر جنگی خواهد ماند که متعلق به دیگری است؟».
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه که به همراه سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران برای شرکت در اجلاس بریکس به برزیل سفر کرده در مصاحبه خود با الجزیره درباره هرگونه مذاکره جدید با ایالات متحده اعلام کرده که «به دیپلماسی خیانت شد و پیمان منع گسترش تسلیحات اتمی آسیب زیادی دید. قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل نقض شد و ملت و مقامات کشور ما اکنون در حال بررسی اقدام بعدی‌مان در آینده هستند. ما اکنون درحال بررسی این هستیم که چه کاری باید انجام بدهیم».
همچنین خبرگزاری مهر (سه‌شنبه/17 تیر 1404) به نقل از منابع آگاه اعلام کرد که «آمریکایی‌ها پس از شکست در توقف توان هسته‌ای ایران، خواستار ادامه مذاکرات هستند و با واسطه‌هایی از کشورهای مختلف درخواست ادامه مذاکرات با ایران را داده‌اند. وزارت خارجه کشورمان در حال بررسی ضرورت و صحت‌سنجی ادعای آمریکایی‌ها و چگونگی برگزاری دور جدید مذاکرات برای لغو تحریم‌ها، سقف غنی‌سازی و غرامت جنگ تحمیلی می‌باشد».
از سوی دیگر سعید خطیب‌زاده، معاون وزیر امور خارجه و رئیس مرکز مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه (سه‌شنبه) در پایان نشست «تجاوز اسرائیل عیله ایران: چشم‌انداز آینده» در جمع خبرنگاران اعلام کرد که وزارت امور خارجه مواضع خود را در قبال مذاکرات روشن بیان کرده است؛ پیام‌هایی از طرف آمریکا دریافت شده که نشان‌دهنده علاقه آنها به بازگشت به میز مذاکره است. ما در میانه مذاکرات با اروپایی‌ها بودیم که ایالات متحده با حمله به سایت فوردو آن را برهم زد». او همچنین گفت که هر مذاکره‌ای نیازمند حداقلی از اعتماد است؛ اما تجاوز به تمامیت ارضی ایران این اعتماد را از بین برد. مسئولیت نقض حاکمیت ملی ایران با ایالات متحده است و این اقدام بخشیدنی نیست. با این حال دیپلماسی همواره اصل اساسی سیاست خارجی ایران بوده و یکی از مولفه‌های آن، مذاکرات در وقت مقتضی است که در صورت لزوم، تصمیم آن توسط مقامات عالی اتخاذ خواهد شد.
آتش‌بس در غزه؟
فارغ از مساله ایران و مذاکرات آتی باید توجه شود که بخشی از دیدار نتانیاهو و ترامپ به پرونده غزه و مذاکرات آتش‌بس میان حماس و اسرائیل مربوط بود. ترامپ در دیدار با نتانیاهو اعلام کرد که فکر نمی‌کنم، موانعی بر سر راه برقراری آتش‌بس میان حماس و اسرائیل وجود داشته باشد و شرایط به شکل خوبی پیش می‌رود، حماس به دنبال مذاکره و رسیدن به آتش‌بس در نوار غزه است. در این راستا ماجد الانصاری، سخنگوی وزارت خارجه قطر (سه‌شنبه) اعلام کرد که دو هیات حماس و اسرائیل در دوحه هستند و به صورت جداگانه با هر کدام از آنها صحبت می‌شود و تلاش‌های میانجی‌ها بر رسیدن به مرحله‌ای برای پایان جنگ در غزه متمرکز است. او همچنین گفت که مذاکرات غیرمستقیم غزه برای رسیدن به توافق بر اساس یک چارچوب ادامه دارد و برای اظهار نظری در مورد آن خیلی زود است. آنچه مورد بحث خواهد بود یک سند چارچوب کلی است و مذاکرات تفصیلی هنوز آغاز نشده است.
بازار