نشست دوحه؛ آغاز فصل جدید یا مانور تبلیغاتی؟

ایرانیان جهان - شرق /متن پیش رو در شرق منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
نشست دوحه اگرچه قطر را به محور دیپلماسی منطقه در روزهای اخیر بدل کرد، اما به نظر می‌رسد قطری‌ها پتانسیل چندانی برای تقابل در برابر تجاوزات اسرائیل از خود نشان نداده‌اند. در همین زمینه، پیش‌نویس نشست سران عربی و اسلامی که دوشنبه در دوحه منتشر شد، حمله اسرائیل به قطر را تهدیدی برای روند عادی‌سازی روابط میان تل‌آویو و کشورهای عربی دانسته و تأکید کرده است که اقدامات اسرائیل، ازجمله نسل‌کشی، محاصره و شهرک‌سازی، چشم‌انداز صلح و همزیستی در منطقه را به خطر می‌اندازد. این پیش‌نویس همچنین بر پایبندی کشورها به حاکمیت، استقلال و امنیت اعضای اتحادیه عرب و سازمان همکاری اسلامی تأکید کرده و مخالفت قاطع خود را با تهدیدهای اسرائیل علیه قطر یا دیگر کشورهای عربی و اسلامی اعلام کرده است. کشورهای عضو، حمایت خود را از تلاش‌های میانجیگرانه، به‌ویژه نقش قطر، مصر و آمریکا برای توقف تجاوزات علیه غزه ابراز کردند. بااین‌حال، پیش‌نویس مصوبه با انتقادهای گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی مواجه شد. فعالان معتقدند متن منتشرشده، بازتابی از خشم عمومی در برابر حمله اسرائیل نیست و سطح محکومیت آن ضعیف و محافظه‌کارانه است. کاربران تأکید کردند که مردم انتظار اقدامات عملی و تصمیمات قاطع دارند، نه صرفا بیانیه‌های کلی. آنها همچنین خاطرنشان کردند که این نوع بیانیه‌ها، تاکنون نتوانسته‌اند مانع اقدامات تجاوزکارانه اسرائیل شوند و از ناکارآمدی لفاظی‌های سنتی در برابر این بحران انتقاد کردند.
نشست دوحه؛ آغاز فصل جدید یا مانور تبلیغاتی؟
پیرو انتقادهای مطرح‌شده، برخی تحلیلگران معتقدند نشست اضطراری دوحه، هرچند با مواضع و شعارهای تند علیه اسرائیل همراه بود، در عمل بعید است به تغییرات بنیادین در روابط کشورهای عربی با تل‌آویو یا حتی واشنگتن منجر شود. تجربه بحران‌های گذشته در منطقه، از جنگ‌های مکرر غزه تا درگیری‌های سوریه، یمن، لبنان و تجاوز به ایران نشان می‌دهد که کشورهای عربی در آغاز بحران‌ها معمولا مواضع بسیار سخت‌گیرانه و تندی اتخاذ می‌کنند، اما با گذشت زمان و کاهش فشار افکار عمومی، این مواضع به‌تدریج فروکش کرده و روابط دوباره به مسیر عادی بازمی‌گردد. علت اصلی این چرخه رفتاری نیز به شبکه پیچیده منافع اقتصادی، نظامی و امنیتی میان ایالات متحده، اسرائیل و بسیاری از دولت‌های عربی بازمی‌گردد. قراردادهای کلان فروش تسلیحات آمریکایی به کشورهای عربی، همکاری‌های اطلاعاتی مشترک و حتی پروژه‌های بزرگ انرژی و فناوری، به‌گونه‌ای این کشورها را در یک چارچوب به‌هم‌پیوسته قرار داده که امکان فاصله‌گیری کامل از واشنگتن و تل‌آویو را عملا محدود می‌کند. بسیاری از دولت‌های عربی نگران‌اند که هرگونه گسست رادیکال در روابط، می‌تواند امنیت داخلی و حتی ثبات اقتصادی آنها را به خطر بیندازد. از این منظر، نشست دوحه را می‌توان بیشتر یک مانور دیپلماتیک دانست تا یک نقطه‌عطف واقعی در سیاست منطقه‌ای. این نشست فرصتی برای دولت‌های عربی فراهم کرد تا ضمن نشان‌دادن خشم و نارضایتی خود از حمله اخیر اسرائیل به قطر، پیام هشدارآمیزی هم به واشنگتن بفرستند و بر این نکته تأکید کنند که ادامه حمایت بی‌قید‌و‌شرط از اسرائیل می‌تواند فشار افکار عمومی جهان عرب را علیه دولت‌هایشان تشدید کند. با‌این‌حال، به باور تحلیلگران، بعید است این هشدارها به تغییرات جدی در ساختار روابط منجر شود؛ روابطی که بیش از حد به منافع اقتصادی و امنیتی درهم‌تنیده وابسته است و گذشت زمان معمولا به بازگشت آرام اوضاع به وضعیت پیشین منجر می‌شود.
بازار
عبدالرحمن فتح اللهی