ایرانیان جهان - شهر: پونک روستایی در تهران قدیم، که به علت آب و هوای مطبوع و هم جواری اش با رودخانه پوئینک محل رویش پونه بوده است.

به گزارش شهر، پونک محله ای در شمال غرب شهر تهران، که بخشی شمالی آن در منطقه 5 و بخش جنوبی آن در منطقه 2 واقع شده است. این محله از شرق به فرحزاد، از غرب به بزرگراه ستاری، از شمال به بزرگراه هاشمی رفسنجانی و از جنوب به برزگراه همت محدود می‌شود.
پونک، روزگاری روستایی کهن در دل شهر تهران بوده که باغ‌های توت بسیاری داشته است. این محله تا پیش از تقسیمات شهری امروز، روستایی در محدوده شمیران بود.
درباره علت نامگذاری محله داستان‌ های متفاوتی روایت شده است. عده ای معتقدند که این نام مربوط به روییدن گل‌های پونه در این منطقه است و برخی دیگر از وجود رودخانه ‌ای به نام پوئینک در محله یاد می‌کنند. نام محله بعدها، به پونک تغییر پیدا کرد.
درخصوص قدمت پونک دو روایت وجود دارد که براساس روایت اول قدمت محله به زمان قاجار باز می گردد. در سال 1280 ه. ق، ظل سلطان تصمیم گرفت زمین‌های این بخش از تهران را به مادر ناصرالدین شاه هدیه کند، البته ناصرالدین شاه زمین ها را به دولت بخشید که این موضوع با اعتراض مهد علیا رو به رو شد. پس از آن اراضی ده پونک به تملک مستوفی الممالک، صدر اعظم وقت درآمد که با فوت او به همسرش تاج ماه خانم رسید و او نیز این اراضی را به حاجی بهاء الدوله فروخت.
دهی به قدمت هزار سال
در روایت دوم نیز آمده است، به طور دقیق نمی‌توان زمان شکل‌ گیری ده پونک را مشخص کرد اما وجود بارگاه امامزادگان عینعلی و زینعلی (ع) در دل پونک، گواه از قدمت چند صد ساله این روستا است.
این‌طور که در شجره نامه این دو امامزاده آمده است «عون ‌بن‌ علی(ع)» و «زید بن‌ علی(ع)» از نوادگان امام سجاد (ع) حدود 900 سال پیش درحالی ‌که 11 و 15 ساله بودند همراه حضرت معصومه (س) به ایران آمدند و در محدوده ده پونک به دست عوامل خلفای عباسی به شهادت رسیدند. بنابراین ده پونک هم مانند دیگر آبادی ‌های محدوده شمیران قریب به هزار سال قدمت دارد.
وجود رودخانه پونک در مرز شرقی پهنه محله پونک، به همراه چندین قنات و عرصه وسیع زمین‌هایی که قابلیت زراعی داشته اند، سبب پیدایش این روستا شده است. باغات پونک با آب قنات‌ های «پونک»، «دره سنجک» و «پایین» آبیاری می شدند. از مهمترین محصولات قریه پونک انار، انجیر، گردو، توت و آلبالو است. همچنین غلاتی مانند عدس، جو و گندم در این روستا کاشته می شد. اما بیشترین محصولی که در این ده، ثمره داشته، پونه بوده است.
یکی دیگر از نشانه های قدمت بالای پونک، وجود درخت بید 800 ساله در محله است.
امازاده عینعلی و زینعلی (ع)
در این محله دو برادر معصوم به نام، عینعلی و زینعلی آرام گرفته اند. هر دو در یک زمان و در محله پونک به شهادت رسیده‌اند. این دو امامزاده، امامزاده هایی هستند که محلی‌اند و شاید در خارج از پونک کمتر شناخته شده باشند. سن و سال درخت‌ های موجود در امامزاده عینعلی و زینعلی (ع)، از قدمت بالای محله پونک حکایت دارد.
روستایی با 30 خانوار
به گفته سید محمد فدایی، آخرین کدخدای پونک، در روزگار نه چندان دور، فقط 30 خانواده در ده پونک ساکن بودند. براساس سرشماری سال 1335 تعداد ساکنان به 181 نفر می‌رسید؛ 99 مرد و 82 زن. تمام این افراد با یکدیگر قوم و خویش بودند. آن ها نیازهایشان را خودشان تولید می‌کردند؛ میوه هم که در باغات فراوان بود. آن ها گندم و جوهایشان را آرد می‌کردند و نان می‌پختند. گوسفندهایشان را هم اصطلاحاً «قرمه» کرده و غذا درست می‌کردند.
اهالی ده در فصل زمستان گاهی از شدت سرما و یخبندان حتی چند روزی در خانه‌ هایشان حبس می‌شدند، به همین دلیل از بهار و تابستان برای خودشان آذوقه جمع می‌ کردند و فکر زمستان‌ شان بودند. البته که این قوم برای سالم نگ هداشتن میوه در زمستان‌ ها هم راهکار مخصوص خود را داشتند. پونکی‌ها از زمانی که درختان انار و خرمالو به بار می‌ نشست میوه‌ ها را با شاخه می‌چیدند و با میخ به سقف چوبی خانه هایشان می‌بستند تا به این‌ ترتیب آن ها را هم از دستبرد بچه‌ها و هم از آفت در امان نگه دارند تا شب‌های سرد زمستان بدون میوه به سر نشود.
نخست وزیر احمد شاه
یکی از افراد سرشناس ساکن در ده پونک «عبدالحسین فرمانفرمائیان»، نخست وزیر ایران در دوره سلطنت احمد شاه قاجار بود، که تمام روستای پونک را به مبلغ 20 هزار تومان از مالک قبلی آن خریداری کرد تا به این‌ترتیب آخرین ارباب ده پونک نام بگیرد. این‌طور که قدیمی‌ های پونک می ‌گویند این ارباب هم مانند همه ارباب‌ ها در سیستم ارباب – رعیتی در محصولات رعیت‌ هایش سهم داشت. به این شکل که اهالی پونک هنگام فصل برداشت، محصول برداشت شده را به 3 قسمت تقسیم می‌کردند که 2 قسمت آن سهم ارباب بود.

بافت محله
نخستین کسانی که در این منطقه ساکن شدند از کارمندان دولت و از طبقه متوسط جامعه بودند، اما به مرور ترکیب محله عوض شد و در حال حاضر از هر صنفی در این محله سکونت دارند.
حوالی میدان پونک در این محله تنها فضایی است که واحد های اداری در آن به صورت چشم گیر فعالیت می کنند. بقیه مناطق پونک بافت غالبا مسکونی دارد. در کوچه و خیابان های پونک ترافیک زیادی دیده نمی شود، به همین خاطر زندگی در پونک از یک آرامش نسبی برخوردار است.
تغییر ساختار پونک
درگذشته که بافت قریه پونک قدیمی بود، کاروانسرا هایی در دل محله وجود داشت که برخی از مسافرانی که قصد سفر به مناطق شمالی کشور را داشتند، در این مکان استراحت می کردند. ساختار شهری پونک از نیمه‌ های دوره پهلوی دوم شکل گرفت. کوچه و خیابان‌ های بزرگ محله پونک بر اساس اصول شهرسازی ساخته و مقاوم سازی شده است.
امکانات تفریحی ، تجاری و علمی
پونک یکی از بهترین محله‌ های تهران از نظر امکانات تفریحی و تجاری است. از مکان‌های تفریحی پونک می‌توان به پارک فراز و سایت پرواز پاراگلایدر در انتهای خیابان سیمون بولیوار اشاره کرد.
سایت پرواز پاراگلایدر مختص افرادی است که علاقه زیادی به پرواز دارند. حتی اگر پرواز بلد نباشید، یک مربی ماهر در طول مسیر شما را همراهی می کند و اگر دلتان می خواهد می توانید پرواز را در این محل بیاموزید و به ‌تنهایی به اوج آسمان پرواز کنید.
از مراکز تجاری برجسته در پونک می توان، مجتمع تجاری بوستان و تیراژه را نام برد.
مرکز خرید بوستان یکی از مراکز خرید معروف در شمال غرب تهران است و به دلیل آنکه در طرح ترافیک قرار ندارد، بسیار پر رفت و آمد است.
مرکز خرید دیگر نیز پاساژ تیراژه است که دارای شهربازی سر پوشیده است و از پاساژ های محبوب محله برای فراغت خانواده های پونکی به شمار می رود.
این محله از مرکز آموزشی هم بی بهره نیست و دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز و دانشگاه علم و فرهنگ در این محله واقع هستند.
دسترسی و آب و هوا
اهالی پونک می توانند از خط 10 اتوبوس‌ های بی‌آر تی و خطوط اتوبوس رانی جنت ‌آباد شمالی - پونک برای تردد استفاده کنند. اما محله پونک از دسترسی به مترو بی‌ بهره است، نزدیک ترین ایستگاه مترو به پونک، مترو صادقیه است.
از مهمترین خیابان های محله پونک می توان، خیابان اشرفی اصفهانی، گلستان، میرزا بابایی، صفاریان، سردار جنگل، چمران، المهدی، زیتون، بلوار پونک و بلوار عدل را نام برد. این خیابان ها از نظر تردد و دسترسی خوش مسیر محسوب می شوند.
همسایگی پونک با فرحزاد، آب و هوای بسیار خنکی را برای اهالی پونک به ارمغان آورده است. البته آب و هوای پونک به اندازه فرحزاد خنک نیست. اما دمای محله اغلب چند درجه خنک تر از سایر نقاط شهر است.
خبرنگار: النازکارخانه