ایرانیان جهان - اکو ایران /متن پیش رو در اکو ایران منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
مقامات حماس نگرانند که ریسک شان بر روی قول ترامپ ممکن است نتیجه معکوس داشته باشد.
بازار ![]()
به نظر می‌رسد حماس که پیش از این دونالد ترامپ را نژادپرست، با دستور کار ایجاد هرج و مرج و مردی با دیدگاهی پوچ برای غزه خوانده بود، با چرخشی بزرگ برای اعتماد به او و آزادی گروگان‌ها، دست به قماری بزرگ زده است.
یک تماس تلفنی غیرمعمول
به نوشته خبرگزاری رویترز، به گفته دو مقام فلسطینی، یک تماس تلفنی غیرمعمول در ماه گذشته به حماس کمک کرد تا متقاعد شود که رئیس جمهور ایالات متحده ممکن است بتواند اسرائیل را به توافق احتمالی پایبند نگه دارد؛ حتی اگر این گروه تمام گروگان‌هایی را که به عنوان اهرم فشاری در جنگ غزه تلقی می‌شدند، تسلیم کند.
در این تماس تلفنی که در آن زمان به طور گسترده دیده شد، ترامپ پس از دیداری در کاخ سفید در ماه سپتامبر، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل را پای تلفن نشاند تا از نخست‌وزیر قطر به خاطر حمله اسرائیل به یک مجتمع مسکونی که رهبران سیاسی حماس در دوحه در آن مستقر بودند، عذرخواهی کند.
این دو مقام به رویترز گفته‌اند که نحوه برخورد ترامپ با حمله به قطر، که برخی مقامات حماس، از جمله خلیل الحیه، مذاکره‌کننده ارشد، را هدف گرفته بود، به این گروه اعتماد بیش‌تری بخشید که او قادر به ایستادگی در برابر نتانیاهو است و در مورد پایان دادن به جنگ در غزه جدی است.
اکنون، پس از امضای آتش‌بس با میانجیگری ترامپ در روز چهارشنبه، این گروه شبه‌نظامی به حرف مردی که همین اواخر پیشنهاد اخراج فلسطینی‌ها از غزه و بازسازی آن به عنوان یک تفرجگاه ساحلی تحت کنترل ایالات متحده را داده بود، بیشتر اعتماد می‌کنند.
یک قمار خطرناک
طبق توافقی که از روز جمعه به اعلام شد، حماس موافقت کرده که گروگان‌ها را بدون توافق بر سر خروج کامل اسرائیل تحویل دهد. دو مقام فلسطینی دیگر از حماس اذعان کردند که این یک قمار خطرناک است که به وعده رئیس‌جمهور ایالات متحده متکی است که آن‌قدر به این توافق علاقه‌مند است که اجازه نخواهد داد شکست بخورد.
یکی از مقامات حماس گفت که رهبران حماس به خوبی می‌دانند که قمار آنها می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد. آنها نگرانند که پس از آزادی گروگان‌ها، اسرائیل بتواند عملیات نظامی خود را از سر بگیرد، همان‌طور که پس از آتش‌بس ژانویه که تیم ترامپ نیز از نزدیک در آن مشارکت داشت، اتفاق افتاد.
با این حال، حماس که برای مذاکرات غیرمستقیم با اسرائیل در یک مرکز کنفرانس در تفرجگاه شرم‌الشیخ در دریای سرخ گرد هم آمده بودند، با حضور نزدیک‌ترین معتمدان ترامپ و چهره‌های مهم منطقه‌ای، به اندازه کافی اطمینان خاطر پیدا کرد تا آتش‌بس را بپذیرد -هرچند که بسیاری از خواسته‌های اصلی این گروه، از جمله حرکت به سوی تاسیس یک کشور فلسطینی، حل نشده باقی می‌ماند. یکی از مقامات حماس به رویترز گفت: اشتیاق ترامپ در مرکز کنفرانس «به شدت» احساس می‌شد. یک مقام ارشد آمریکایی هم به این خبرگزاری گفته که ترامپ شخصاً در طول جلسه طولانی سه بار تماس گرفت و دامادش، جرد کوشنر، و فرستاده‌اش، استیو ویتکوف، بین مذاکره‌کنندگان اسرائیلی و قطری در رفت و آمد بودند.
عدم قطعیت برای مراحل بعدی و نقطه عطفی که بازی را عوض کرد
اگرچه ممکن است این توافق راه را برای پایان دادن به جنگی که دو سال از شروع آن می‌گذرد، هموار کند، اما هیچ قطعیتی وجود ندارد که مراحل بعدی پیش‌بینی‌شده در طرح 20 ماده‌ای ترامپ برای غزه محقق شود. با این حال، دو مقام فلسطینی و یک منبع دیگر که از مذاکرات مطلع بودند، گفتند که نحوه برخورد ترامپ با حملات قطر و آتش‌بس جنگ 12 روزه اسرائیل با ایران در ماه ژوئن، به مذاکره‌کنندگان حماس اطمینان داد که رئیس‌جمهور آمریکا به محض آزادی گروگان‌ها، اجازه نخواهد داد اسرائیل جنگ را از سر بگیرد.
به گفته یک منبع آگاه در واشنگتن، دستیاران ترامپ فرصتی را دیدند تا خشم خود از نتانیاهو به خاطر حمله قطر را به فشار بر رهبر اسرائیل برای پذیرش چارچوبی برای پایان دادن به جنگ غزه تبدیل کنند. یک مقام ارشد کاخ سفید گفت ترامپ که روابط خود را با کشورهای خلیج فارس که برای طیف وسیعی از سیاست‌های دیپلماتیک و اقتصادی گسترده‌تر او مهم هستند، تقویت کرده، امیر قطر را دوست خود می‌داند و دوست ندارد تصاویر این حملات را در تلویزیون ببیند. او این حمله را نقطه عطفی مهم خواند که جهان عرب را متحد کرد.
یک مقام فلسطینی در غزه که در جریان مذاکرات و تلاش‌های میانجیگری قرار گرفت، گفت: «وعده علنی ترامپ مبنی بر اینکه دیگر چنین حملاتی از سوی اسرائیل علیه قطر رخ نخواهد داد، به او در نظر حماس و سایر بازیگران منطقه‌ای اعتبار بخشید». جاناتان راینهولد از دانشکده مطالعات سیاسی دانشگاه بار-ایلان اسرائیل هم گفت: «این واقعیت که او به قطر تضمین امنیتی داد که اسرائیل دیگر به آنها حمله نخواهد کرد، اعتماد حماس را به حفظ آتش‌بس افزایش داده است».
مقام فلسطینی مذکور در غزه هم به رویترز گفت: «حماس هم‌چنین به دستور عمومی ترامپ برای توقف خصومت‌ها توسط ایران و اسرائیل توجه کرده است». او به درخواست ترامپ در شبکه اجتماعی تروث سوشال مبنی بر اینکه هواپیماهای اسرائیلی پس از حمله برنامه‌ریزی شده به ایران، ساعاتی پس از اعلام آتش‌بس در جنگ 12 روزه‌شان در ماه ژوئن، «برگردند و به خانه برگردند» اشاره کرد. این مقام رسمی گفت: «اگرچه او نمایشی عمل می‌کند، اما به آن‌چه می‌گوید عمل می‌کند». این نشان داد که ترامپ مایل است اسرائیل را به رعایت آتش‌بس وادار کند.
بن‌بست اولیه مذاکرات
ترامپ طرح کلی خود را در 29 سپتامبر، در جریان سفر نتانیاهو به کاخ سفید اعلام کرد و حماس چهار روز بعد موافقت مشروط خود را اعلام کرد که رئیس‌جمهور آمریکا آن را به عنوان چراغ سبز تلقی کرد.
یک مقام آگاه از مذاکرات به رویترز گفت: تا همین سه‌شنبه گذشته، به نظر می‌رسید مذاکرات در مورد چگونگی اجرای این طرح در مورد مسائلی از جمله سرعت و میزان عقب‌نشینی نیروهای اسرائیلی از غزه برای اجازه دادن به حماس برای جمع‌آوری و آزادی گروگان‌ها، به بن‌بست خورده باشد. این منبع گفت که میانجی‌گران قطر، مصر و ترکیه نتوانستند کارها را پیش ببرند. این منبع گفت که برای شکستن بن‌بست، شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی، نخست‌وزیر قطر، روز سه‌شنبه تصمیم گرفت که به شرم‌الشیخ سفر کند، در حالی که ویتکاف و کوشنر صبح چهارشنبه به آنجا پرواز کردند و مذاکرات حدود ظهر آغاز شد. حضور ابراهیم کالین، رئیس اطلاعات ترکیه، نیز -به دلیل روابط قوی آنکارا با حماس و دیدار اخیر رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، با ترامپ، که از او خواسته بود تا حماس را به پذیرش این طرح متقاعد کند- مهم بود.
به مدت دو سال، حماس اصرار داشته است که تنها در ازای عقب‌نشینی کامل اسرائیل و پایان نهایی درگیری، گروگان‌ها را آزاد خواهد کرد. در طرف مقابل، اسرائیل گفته که تنها زمانی جنگ را متوقف خواهد کرد که همه گروگان‌ها بازگردانده شوند و حماس نابود شود.
با این اوصاف هیچ‌کدام به طور کامل به خواسته خود نرسیده‌اند. اسرائیل در آینده‌ای قابل پیش‌بینی در حدود نیمی از غزه باقی خواهد ماند، در حالی که حماس به عنوان یک سازمان به حیات خود ادامه می‌دهد و درخواست طرح ترامپ مبنی بر کنار گذاشتن سلاح‌هایش به تاریخ بعدی موکول شده است. یکی از منابع آگاه از مذاکرات گفت که این پویایی به خودی خود، با توجه به نیاز هر دو طرف به نتایج بیشتر، ممکن است به پیشبرد مذاکرات آینده کمک کند.
تحول مهم در طول مذاکرات
مقام ارشد آمریکایی و مقام فلسطینی در غزه گفتند که یک تحول مهم در طول مذاکرات، موفقیت میانجی‌گران در متقاعد کردن حماس بود که ادامه گروگان‌گیری آنها به جای اهرم فشار، به یک مسئولیت برای آنها تبدیل شده است. این مقام فلسطینی گفت، حماس به این نتیجه رسید که ادامه گروگان‌گیری، حمایت جهانی از فلسطینی‌ها را تضعیف می‌کند و بدون آنها، اسرائیل هیچ اعتباری برای از سرگیری جنگ نخواهد داشت.
با این حال، دو مقام حماس به رویترز گفتند که این گروه هیچ تضمین کتبی رسمی با پشتیبانی سازوکارهای اجرایی خاص دریافت نکرده است که مرحله اول -شامل آزادی گروگان‌ها، عقب‌نشینی جزئی اسرائیل و توقف جنگ- به یک توافق گسترده‌تر پیش‌بینی‌شده برای پایان دادن به جنگ منجر شود.
منابع حماس و دو مقام دیگر که در جریان مذاکرات قرار گرفته‌اند، گفتند که حماس تضمین‌های شفاهی از ایالات متحده و میانجی‌ها - مصر، قطر و ترکیه - را پذیرفته است مبنی بر اینکه ترامپ این توافق را به سرانجام خواهد رساند و به اسرائیل اجازه نخواهد داد پس از آزادی گروگان‌ها، عملیات نظامی خود را از سر بگیرد. یکی از مقامات حماس گفت: «از نظر ما، این توافق به جنگ پایان می‌دهد».
قماری که می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد
این مقام حماس گفت که رهبران حماس به خوبی می‌دانند که قمار آنها می‌تواند نتیجه معکوس داشته باشد. علی‌رغم توافقی که در ماه ژانویه برای آزادی مرحله‌ای گروگان‌ها به همراه عقب‌نشینی‌های اسرائیل پس از آتش‌بس صورت گرفته بود، ترامپ در میانه این روند اعلام کرد که حماس باید همه اسرای خود را یک‌جا آزاد کند، در غیر این صورت او این توافق را لغو می‌کند و «اجازه می‌دهد جهنم به پا شود». این توافق چند هفته بعد از هم پاشید و ادامه جنگ منجر به مرگ بیش از 16000 فلسطینی دیگر و منع ورود کمک‌ها از سوی اسرائیل شد که منجر به اعلام قحطی در این منطقه تحت محاصره از سوی سازمان‌دیده‌بان جهانی گرسنگی شد.
یک دیپلمات منطقه‌ای به رویترز گفت، اسرائیل ممکن است وسوسه شود که به حملات فرصت‌طلبانه به حماس ادامه دهد، به خصوص اگر این گروه یا متحدانش حملاتی مانند شلیک موشک به اسرائیل انجام دهند.
یکی از مقامات حماس گفت، با این حال، اوضاع این بار در مقایسه با آتش‌بس قبلی متفاوت به نظر می‌رسد. این مقام گفت که این گروه احساس می‌کند اسرائیلی‌ها با جدیت برای رسیدن به توافق آمده‌اند و فشار مصر، قطر، ترکیه و آمریکایی‌ها از هر دو طرف نتیجه داده است.
یک منبع آگاه از مذاکرات گفت، سفر ترامپ به خاورمیانه، حتی با وجود جزئیات دشواری که هنوز مورد توافق قرار نگرفته است، به تضمین پایبندی به این توافق کمک بیش‌تری خواهد کرد و دعوت عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، را «اقدامی بسیار هوشمندانه» توصیف کرد.