ایرانیان جهان - انتخاب / بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، هنگام سخن گفتن دربارهٔ روابط خارجی اسرائیل – به‌ویژه دربارهٔ «شراکت راهبردی با ایالات متحده» – معمولاً از واژگانی بسیار خاص استفاده می‌کند. او واژه‌هایی را ترجیح می‌دهد که نشانگر قدرت و استقلال باشند، در عین حال تأکید کنند اسرائیل از حمایت و مزایایی برخوردار است – و البته طبق روایت شخصی نتانیاهو، همهٔ این دستاوردها نتیجهٔ رهبری و تصمیم‌گیری‌های خود اوست.
هاآرتص نوشت: استیو بنن در حال پافشاری بر این گفته است که اسرائیل تحت رهبری بنیامین نتانیاهو نه یک متحد ایالات متحده، بلکه عملاً یک دولت تابع و وابسته است – و این موضع در میان پایگاه طرفداران جنبش «مگا» (MAGA) طنین انداخته است. این مسئله، مشکلی بزرگ برای نخست‌وزیر اسرائیل است که مدت‌ها پیش تمام پل‌های خود را با حزب دموکرات سوزانده است.
بازار ![]()
در ادامه این مطلب آمده: بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، هنگام سخن گفتن دربارهٔ روابط خارجی اسرائیل – به‌ویژه دربارهٔ «شراکت راهبردی با ایالات متحده» – معمولاً از واژگانی بسیار خاص استفاده می‌کند. او واژه‌هایی را ترجیح می‌دهد که نشانگر قدرت و استقلال باشند، در عین حال تأکید کنند اسرائیل از حمایت و مزایایی برخوردار است – و البته طبق روایت شخصی نتانیاهو، همهٔ این دستاوردها نتیجهٔ رهبری و تصمیم‌گیری‌های خود اوست، که به زعمش تنها دلیل هر اتفاق خوبی است که برای اسرائیل رخ می‌دهد.
اما واژه‌ای که در بیش از یک دههٔ پوشش رسانه‌ای‌ام از او هرگز نشنیده بودم، «تحت‌الحمایه» (Protectorate) است؛ واژه‌ای که این هفته در بیانیهٔ دفتر نخست‌وزیری پیش از دیدار نتانیاهو با معاون رئیس‌جمهور ایالات متحده، جی.دی. ونس (JD Vance) در اورشلیم ظاهر شد.
نتانیاهو گفت: «ما تحت‌الحمایهٔ آمریکا نیستیم.»
من سوابق او را بررسی کردم و فقط معدودی مورد پیدا کردم که نتانیاهو در آن‌ها از این واژه در زبان انگلیسی استفاده کرده بود، و هیچ‌کدام مشابه کاربرد اخیر نبودند.
او در سال 2013 دربارهٔ «دولت‌های تحت‌الحمایهٔ ایران در خاورمیانه» سخن گفت و در سال 2022 نیز دولت یائیر لاپید را متهم کرد که «مثل یک کشور تحت‌الحمایه عمل می‌کند»؛ هر دو بار در سخنرانی‌هایی به زبان عبری. اما سابقه‌ای وجود ندارد که او پیش از این، واژهٔ «تحت‌الحمایه» را در زبان انگلیسی و آن هم در زمینهٔ رابطهٔ اسرائیل و آمریکا به کار برده باشد – به‌ویژه درست پیش از دیداری مهم با معاون رئیس‌جمهور آمریکا.
سیاست داخلی و سایهٔ ترامپ
چه چیزی باعث شد نتانیاهو در چنین زمان حساسی از این واژه استفاده کند؟
یک احتمال، سیاست داخلی است. رسانه‌های اسرائیل توافق آتش‌بس در غزه را عمدتاً به‌عنوان دستاورد دیپلماتیک دونالد ترامپ توصیف کرده‌اند – توافقی که رئیس‌جمهور آمریکا آن را به نتانیاهو و افراطیون دولت او تحمیل کرد.
اظهارات اخیر برخی مقامات ارشد آمریکایی – به‌ویژه مصاحبه‌های برنامهٔ «60 دقیقه» با استیو ویتکاف و جرد کوشنر، از مشاوران نزدیک ترامپ – این برداشت را تقویت کرده است؛ برداشتی که طبق نظرسنجی‌ها، اکثر اسرائیلی‌ها نیز با آن موافق‌اند.
این وضعیت برای نتانیاهو مشکل‌ساز است؛ زیرا او در مقایسه با ترامپ ضعیف جلوه می‌کند و در چشم مردم اسرائیل کسی است که کشان‌کشان به دنبال ترامپ می‌رود، نه کسی که خود رهبری می‌کند.
افزون بر این، موج دیدارهای سطح‌بالای مقامات آمریکایی از اسرائیل در همین هفته و برداشت عمومی مبنی بر اینکه ونس، کوشنر، ویتکاف و مارکو روبیو (وزیر خارجه آمریکا) همگی به اسرائیل آمده‌اند تا از نزدیک مراقب «بی‌بی» باشند و دامنهٔ اقدامات او در غزه را محدود کنند، اوضاع را بدتر کرده است.
این برداشت دو معنی دارد: نخست، اینکه آمریکایی‌ها به نتانیاهو اعتماد ندارند؛ و دوم – و برای او بدتر – اینکه آن‌ها قدرت و نفوذ لازم برای وادار کردن او به تبعیت را دارند. هر دو تصور، مستقیماً با تصویری که نتانیاهو سال‌ها ساخته در تضاد است: اینکه ترامپ کاملاً به او اعتماد دارد و او می‌تواند به‌راحتی رئیس‌جمهور آمریکا را در جهت اهدافش هدایت کند.
چرخش ضداسرائیلی در جناح راست آمریکا
در پس‌زمینهٔ این ماجرا، پدیده‌ای در حال رشد است که نتانیاهو آن را تهدیدی برای قدرت خود می‌بیند: افزایش انتقادات از او و از اسرائیل به‌عنوان یک کشور در بخش‌هایی از جناح راست آمریکا و جنبش «مگا».
این چرخش تند علیه اسرائیل را چهره‌های راست‌گرای تأثیرگذاری مانند تاکر کارلسن – که اخیراً حتی به نظریه‌های توطئهٔ ضدیهودی مرتبط با کووید دامن زده – و استیو بنن رهبری می‌کنند؛ کسی که میلیون‌ها دنبال‌کننده دارد و روابط شخصی نزدیکی نیز با ترامپ داشته است.
ما پیش‌تر می‌دانستیم که نتانیاهو از این روند نگران است، زیرا او به شکلی غیرمعمول به نظریهٔ توطئهٔ پوچ و مضحکی پاسخ داد که مدعی بود «اسرائیل در ترور چارلی کرک دست داشته است».
این «نظریه» چنان بی‌اساس است که پاسخ دادن به آن خود به معنی مشروعیت بخشیدن به آن بود؛ اما نتانیاهو آن را چنان زیان‌بار دید که شخصاً چندین بار در بیانیه‌ها و مصاحبه‌ها آن را رد کرد.
بنن و واژه‌ای که زخم زده است
در 15 سال گذشته، نتانیاهو عملاً تمام پل‌های ارتباطی اسرائیل با حزب دموکرات را نابود کرده است – با تحقیر و توهین به دو رئیس‌جمهور دموکرات، دور کردن اکثریت لیبرال یهودیان آمریکایی، و حتی تبدیل برخی از قانون‌گذاران مادام‌العمرِ طرفدار اسرائیل به منتقدان دائمی دولت افراطی خود.
او بیش از هر کس دیگر در تبدیل اسرائیل از کشوری برخوردار از اجماع دوحزبی، به موضوعی منقسم‌کننده مانند «حق حمل سلاح» یا «سقط جنین» نقش داشته است؛ موضوعی که دو حزب آمریکا را از هم جدا می‌کند.
این همیشه قماری خطرناک بود – اما مدتی، حمایت یک‌دست جمهوری‌خواهان از اسرائیل به او اجازه داد ادعا کند این خطر ارزشش را دارد، زیرا با روی کار آمدن نسل بعدی دموکرات‌ها، باز هم اسرائیل از حمایت کامل جمهوری‌خواهان برخوردار خواهد بود.
اما در ماه‌های اخیر، حتی این راهبرد نیز در حال فروپاشی است، زیرا چهره‌های بانفوذ مگا مانند کارلسن، بنن و مت گیتس، نمایندهٔ سابق کنگره، از تریبون‌های خود برای ضربه زدن به نتانیاهو در حساس‌ترین نقطه استفاده می‌کنند: در میان جمهوری‌خواهان و هواداران ترامپ.
به‌ویژه بنن، با تکرار واژهٔ «تحت‌الحمایه» ظاهراً به نقطهٔ عصبی نتانیاهو زده است – تصویری از اسرائیل به‌عنوان «دولت وابسته و تابع آمریکا».
او در ماه‌های اخیر بارها از این واژه در حملات خود به نتانیاهو استفاده کرده است، از جمله در انتقاد از «جنگ 12روزه با ایران»، حملهٔ اسرائیل به رهبران حماس در قطر، و اکنون در توافق پایان جنگ غزه.
شعار معروف او دربارهٔ اسرائیلِ نتانیاهو چنین است: «این کشور متحد ما نیست، تحت‌الحمایهٔ ماست.»
چنین روایتی برای آیندهٔ روابط ویژهٔ دو کشور خطرناک است – اگر شمار بیشتری از آمریکایی‌ها آن را باور کنند.
بن‌بست نتانیاهو
نتانیاهو تلاش می‌کند در برابر این حملات واکنش نشان دهد، اما موقعیتش دشوار است. اگر او حمایت ترامپ و جنبش مگا را از دست بدهد، دیگر جایی برای رفتن ندارد.
حزب دموکرات امروز میان نیروهای جدیدی تقسیم شده که عموماً نگاهی منفی به اسرائیل دارند، و گروه‌های قدیمی‌تری که هنوز از اسرائیل حمایت می‌کنند اما نمی‌خواهند هیچ ارتباطی با نتانیاهو داشته باشند.
نتانیاهو نمی‌تواند حتی اندکی از پایگاه جمهوری‌خواه خود را از دست بدهد، زیرا آن تنها پایگاهی است که برایش باقی مانده است.
به همین دلیل است که استدلال بنن دربارهٔ «تحت‌الحمایه» بودن اسرائیل، برای نتانیاهو دردسرآفرین شده – تا آنجا که او تصمیم گرفته با استفاده از همان واژهٔ بنن، مستقیماً به آن پاسخ دهد.