ایرانیان جهان - دنیای اقتصاد /متن پیش رو در دنیای اقتصاد منتشر شده و بازنشرش در آخرین خبر به معنای تاییدش نیست
هنوز یک سال از سقوط نظام بشار اسد در سوریه و روی کار آمدن احمد الشرع یا ابومحمد الجولانی سپری نشده که شاهد تغییر ادبیات سرکردگان جدید دمشق نسبت به روابط با تهران هستیم. جولانی روز جمعه در گفت‌وگویی با شبکه الاخباریه در خصوص رابطه با تهران با اشاره به اینکه پس از سقوط دولت بشار اسد، روابط سوریه با جمهوری اسلامی ایران به‌نوعی سرد شده، تصریح کرد که «ولی ما نمی‌گوییم که روابط خود را با ایران به صورت ابدی قطع کرده‌ایم؛ هرچند مشکلاتی با یکدیگر داریم». وی ادامه داد: «اسرائیل سال‌ها سوریه را میدانی برای تعارض با ایران و ابزاری برای تقسیم آن می‌دید.»
از آنجا که جمهوری اسلامی ایران همواره یکی از حامیان پروپاقرص حکومت اسد به شمار می‌رفت، اما با سرنگونی متحد دیرینه، مخالفان مستقر نگاه مثبتی نسبت به تهران نداشتند. سرکرده این مخالفان و معارضین یعنی جولانی نیز در هفته‌های ابتدایی رفتن اسد، ادعاهای تندی را علیه ایران مطرح می‌کرد. رئیس دولت فعلی سوریه در روزهای ابتدایی رفتن اسد مدعی شد آنچه در سوریه رخ داد، پیروزی علیه طرح خطرناک ایران در منطقه بود. تقریبا یک ماه بعد از تحولات منجر به برکناری بشار اسد، سرکرده گروه «هیات تحریر الشام» گفت که دولت جدید سوریه نمی‌تواند روابطش را با کشورهای بزرگ از جمله جمهوری اسلامی ایران قطع کند. البته جولانی افزود که باید روابط دمشق و تهران مبتنی بر اصول دیپلماتیک، احترام متقابل به حاکمیت دو کشور و عدم مداخله در امور داخلی باشد. وی در ادامه مدعی شد: «مرحله فعلی مستلزم تجدیدنظر ایران در سیاست‌های خود است.»
این در حالی است که سید عباس عراقچی وزیر خارجه کشورمان در خردادماه سال جاری درباره روابط ایران و سوریه گفته بود که در‌حال‌حاضر روابط بین تهران و دمشق وجود ندارد، ما هم عجله‌ای برای روابط نداریم. عراقچی در مصاحبه‌ای با شبکه الشرق افزود: «دولت سوریه هر موقع خودش به این نتیجه برسد که چقدر روابط با ایران می‌تواند به مردم سوریه کمک کند، ما آماده هستیم به درخواست آن پاسخ دهیم.» با توجه به اظهارات جولانی درباره اینکه خواهان قطع رابطه با ایران نیستند و سیاست‌های تهران برای همگرایی منطقه‌ای از یک سو و عدم دخالت بازیگران خارجی در مسائل داخلی منطقه از سوی دیگر، شاید بتوان روزنه امیدی برای آینده روابط تهران و دمشق متصور بود.
حمایت ایران از خواست مردم
برخی اظهارات جولانی درباره عدم مداخله ایران در مسائل داخلی سوریه یا لزوم تجدیدنظر تهران در سیاست‌هایش در قبال دمشق در حالی مطرح شده که جمهوری اسلامی ایران از ابتدای سقوط نظام بشار اسد بر حمایت از خواست مردم سوریه تاکید داشت. سیدعباس عراقچی، وزیر خارجه، در آن زمان طی یک گفت‌وگوی تلویزیونی گفت: «ما حمایت می‌کنیم تا اراده مردم در سوریه با استفاده از سازوکارهای دموکراتیک و مردم‌سالارانه در این کشور حاکم شود و آنچه خواست مردم سوریه است محقق شود.» همچنین وزیر خارجه کشورمان در این گفت‌وگوی تلویزیونی مهم که شامگاه یکشنبه 18 آذرماه سال گذشته انجام شد، درباره حضور ایران در سوریه توضیح داد که در چند دهه گذشته ارتباطات قوی ایران با سوریه در سه حوزه مختلف قابل تقسیم است؛ یکی در حوزه مقاومت که سوریه یکی از اعضای مهم محور مقاومت بود. حوزه دوم هم مبارزه با داعش را شامل می‌شد و نقش اصلی را در مقابله با داعش هم در عراق و هم سوریه، ایران ایفا کرد.به گفته عراقچی، مقوله سوم حمایت ایران از دولت سوریه هم به ارتباط دولت دمشق با مردم خودش و گروه‌های معارض سوری مربوط می‌شد. جمهوری اسلامی در این خصوص دخالتی نداشت و همواره دولت سوریه را به گفت‌وگو با مخالفان و یافتن راه‌حل سیاسی دعوت کرده بود.
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه، هم در این خصوص در همان هفته نخست برکناری اسد، ضمن ابراز تعجب از اتهام‌زنی‌های بی‌اساس برخی محافل رسانه‌ای علیه جمهوری اسلامی ایران مبنی بر دخالت در امور داخلی سوریه، چنین ادعاهایی را کاملا مردود دانسته بود. بقایی بر مواضع اصولی جمهوری اسلامی در حمایت از تمامیت سرزمینی و وحدت ملی سوریه و شکل‌گیری یک نظام سیاسی فراگیر با مشارکت همه طیف‌های سیاسی و اقوام و مذاهب این کشور و احترام به حقوق اقلیت‌ها و حفظ حرمت اماکن دینی تاکید کرد.امیرسعید ایروانی، نماینده ایران در سازمان ملل، نیز در آذرماه سال گذشته در نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره «وضعیت در خاورمیانه (سوریه)» گفته بود که ایران در نقش سازنده خود در سوریه ثابت‌قدم باقی می‌ماند و با سازمان ملل متحد، شرکای منطقه‌ای و مردم سوریه همکاری خواهد کرد تا به صلح و ثبات پایدار در سوریه و منطقه وسیع‌تر دست یابد.
سرنوشت سفارتخانههای بسته
همچنین یکی از تحولات مهم بعد از سقوط اسد، تعطیلی سفارت ایران در دمشق بود. در همان ابتدا سخنگوی دستگاه دیپلماسی در این رابطه و در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه سفیر ایران در سوریه خبر از بازگشایی قریب‌الوقوع سفارت ایران در دمشق داده است، گفت که من ترجیح می‌دهم از واژه قریب‌الوقوع استفاده نکنم. بازگشایی سفارت نیازمند مقدماتی است که مهم‌ترین آن اطمینان از امنیت کارکنان و دیپلمات‌های ایران در آنجاست. سخنگوی دستگاه دیپلماسی ایران تاکید کرد که این موضوع در دستور کار است و به مجرد اینکه شرایط لازم از جهت تامین امنیت و سیاسی فراهم شود، این کار را انجام می‌دهیم. پس از آنکه گروه‌های مسلح به رهبری هیات تحریر‌الشام، پایتخت سوریه را تصرف کردند، دیپلمات‌ها، سفارت ایران را ترک کردند و این سفارت به غارت رفت. به‌رغم گذشت ماه‌ها از سقوط بشار اسد، تغییر در ادبیات سرکردگان جدید سوریه و تمایل هرچند نه چندان آشکار دو طرف برای احیای روابط، اما همچنان سفارتخانههای ایران و سوریه در دمشق و تهران تا بازگشایی راه درازی در پیش دارند.
بازار ![]()